CCF20081226007

741

Zdolności

Operacje

tzw. rotacji ukośnej. Właśnie ten nieuprawniony — zdaniem Guilforda — zabieg techniczny i związane z nim założenie, że należy dążyć do znalezienia możliwie prostej struktury czynników, prowadzi do uzyskania hierarchicznego modelu zdolności. Guil-ford preferuje analizę czynnikową opartą na układzie ortogonalnym, która a priori wyklucza uzyskanie zależności hierarchicznych. Drugim założeniem wyjściowym Guilforda jest zaproponowana przezeń trójw^rzględowa klasyfikacja zdolności. Opiera się ona na przekonaniu, że każda obserwowalna zdolność wyraża się w określonej operacji umysłowej. Operacje zaś dokonywane są zawsze na określonym materiale informacyjnym i prowadzą do uzyskania określonych wytworów. Aby więc zdefiniować jakąkolwiek zdolność, należy wymienić operację, materiał i wytwór tej operacji. Guilford wyróżnił 5 rodzajów operacji, 4 rodzaje materiałów (treści) i 6 rodzajów wytworów. Na podstawie powyższych założeń stworzył teoretyczny model wyczerpującej klasyfikacji zdolności umysłowych, przedstawiony w formie prostopadłościanu (patrz rys. 228).

Model ten składa się ze 120 sześcianów, z których każdy odpowiada jednej hipotetycznej zdolności elementarnej, mającej potrójną charakterystykę: ze względu na przynależność do określonej grupy operacji, zawartość takiej to a takiej treści informacyjnej i wytwarzanie określonej kategorii wyników.

\Wyróżnione przez Guilforda operacje to:

1.    Poznawanie, rozumiane jako odbiór określonych informacji. Nie wchodzą tu w grę wszystkie operacje zaliczane potocznie do poznawczych, lecz tylko te, które można by zaliczyć do poznania „recepcyjnego”; dostarcza ono nowej wiedzy, nie czyniąc nas jednak odkrywcami. Operacje wytwarzania nowej wiedzy podane są w punktach 3 i 4.

2.    Pamięć jako zapamiętywanie i przechowywanie informacji.

Następne dwie operacje polegają na wytwarzaniu informacji, czyli myśleniu pro-