CCF20090213074

KOMPLEKS EDYPA: PSYCHOLOGIA

Odruch Pawłowa

Autorzy raportu nie wahają się wymieniać nazwisk; procedura ta nieuchronnie wywoła w lewicowych kręgach odruch Pawłowa - będą kpić, że znowu ktoś się zaczyna bać komunistów.

„Daily Telegraph”, 8 lutego 1974

Na nazwisko Pawłów możesz zareagować okrzykiem: „Psy!”. Taką reakcję moglibyśmy nazwać „odruchem Pawłowa”, byłoby to jednak zbytnie uproszczenie koncepcji rosyjskiego fizjologa, Iwana Pawłowa (1849-1936). Główną winę za upowszechnienie się wyrażenia „odruch Pawłowa” ponosi brytyjski dziennik „Daily Telegraph”, który ukuł je w roku 1974 i używał jako niemal równoznacznego z przewidywalną reakcją.

W rzeczywistości sam Iwan Pawłów bardziej niż przewidywalnymi reakcjami interesował się reakcjami niespodziewanymi lub przeciwnymi instynktowi. Pierwsza praca, która przyniosła mu sławę (i Nagrodę Nobla w roku 1904), dotyczyła fizjologii trawienia. Pawłów odkrył, że wydzielające się w czasie jedzenia ślina i soki żołądkowe mogą także zacząć się wydzielać, kiedy tylko pomyślisz o jedzeniu lub popatrzysz na atrapę pokarmu. Określił to jako „wydzielanie psychiczne”. Odkrycie stało się podstawą jego późniejszych teorii.

W serii eksperymentów, które przejęłyby grozą dzisiejszych obrońców praw zwierząt, Pawłów mierzył wydzielanie śliny u psów w odpowiedzi na różne bodźce. Tak jak przewidywał (na podstawie swoich wcześniejszych doświadczeń), widok surowego mięsa sprawiał, że psy zaczynały się ślinić. Pawłów następnie odkrył, że psy można doprowadzić do wydzielania śliny również w wyniku innego dowolnie wybranego bodźca - powiedzmy dźwięku lub kopnięcia -po którym nastąpi podanie pożywienia. Nazwał takie bodźce „warunkowymi”, a reakcje psów „odruchami warunkowymi” - czyli sztucznie wywołanymi przez trening lub doświadczenie. (Termin ten po raz pierwszy pojawił się w roku 1906 w angielskim czasopiśmie „Naturę”).

Zapomniawszy o zasadzie, że lepsze jest wrogiem dobrego, na podstawie wyników tych i bardziej złożonych obserwacji, Pawłów zaczął budować wielką teorię psychologiczną, w której usiłował wyjaśnić wszelkie rodzaje zachowań, normalnych i dewiacyjnych, odruchami warunkowymi. Po krótkim okresie popularności na Zachodzie wiele z rozdmuchanych twierdzeń Pawłowa odrzucono, zostały one jednak ciepło przyjęte przez Rosjan. Chociaż Pawłów sam nie był marksistą, jego teorie doskonale pasowały do marksistowskiej koncepcji, że zachowanie człowieka zależy od jego warunków materialnych i warunków życia. Jeśli ludzie przyzwyczaili się do służenia w wyniku przemocy, można ich ukształtować na nowo, kiedy się ich wyzwoli. Innymi słowy radziecki system mógłby warunkować radzieckiego obywatela. Skutki tej teorii są znane.

Behawioryzm

Wchodzisz do kina i nagle nabierasz ochoty na popcorn. Czujesz się zrelaksowany w niebieskim pokoju i podenerwowany w czerwonym. Masz chandrę, zasięgasz rady przyjaciela i próbujesz

151