CCF20090214085

nia” nastawienia naturalnego, swoistej uniwersalnej epochś¹, może uczynić świat przeżywany uniwersalnym tematem badań, może dotrzeć do owego fundamentu, na którym zawsze się już opieramy, który zawsze już jest nam dany, który poprzedza wszelką działalność poznawczą i praktyczną.

Powrót do świata przeżywanego ma nie tyle uleczyć z kryzysu nauki przyrodnicze, przywracając im prawdziwą samoświadomość, ale też rozwiązać problem humanistycznych nauk o człowieku. Właśnie pytanie

0    stosunek przyrody i ducha lub też nauk przyrodniczych i humanistycznych był motywem, który sprawił iż Husserl podjął problematykę „naturalnego pojęcia świata”, czyli w późniejszej terminologii świata przeżywanego.² „Jako tematy nauki przyroda i duch nie są czymś z góry zastanym |nicht vorweg daj, lecz dopiero kształtują się w teoretycznym zainteresowaniu

1    kierowanej nim pracy teoretycznej na podłożu naturalnego, przedteoretycznego doświadczenia. Tutaj występują one w źródłowo naocznym zakorzenieniu jednego w drugim i we wzajemnym powiązaniu |in einem urspriinglich anschaulicnen lneinander und Miteir.cn-der|; od tej konkretnej naocznej jedności przednauko-wego świata doświadczenia trzeba wyjść i następnie pokazać, jakie zainteresowania teoretyczne i kierunki myślenia ów świat z góry wyznacza i jak przy tym przyroda i duch mogą stać się jednolitymi, teoretycznymi tematami i pozostać w nierozerwalnym do siebie odniesieniu.”³ Gdyby — mówi dalej Husserl — nie zapomniano o tym świecie, doświadczanym w naiwnie konkretnej naoczności, nikt nigdy nie wpadłby na pomysł, iż można by ująć ducha jako „przyczynowy aneks do ciał materialnych”, bądź też jako ciąg przyczynowy paralelny w stosunku do materialnego układu przyczynowego; a tak się właśnie stało w nowożytnej nauce. Wyłaniający się z takiego ujęcia obraz ludzi i zwierząt jako psychofizycznych maszyn lub maszyn podwójnych, złożonych z części materialnej i paralelnej części psychicznej, uważa Husserl za absurd.⁴

Wiele stron „Kryzysu”... poświęconych jest analizie konsekwencji, jakie to podejście miało na terenie nauk

0    człowieku, przede wszystkim zaś w psychologii, oraz jego genezie.

Istotę nowożytnych nauk przyrodniczych stanowi, zdaniem Husserla, „konsekwentna abstrakcja”, w której świat przeżywany zostaje ujęty jako sfera ciał materialnych (Kórperlichkeil). W przypadku człowieka, a potem także innych żywych istot, po przeprowadzeniu takiej abstrakcji pojawiła się potrzeba uchwycenia „drugiej strony”, a więc dokonania „abstrakcji uzupełniającej”. W ten sposób „strona cielesna” człowieka staje się przedmiotem nauk przyrodniczych a zadanie psychologii zostaje określone jako uzupełniające badanie „strony psychicznej.”⁵* I właśnie dlatego, twierdzi Husserl, psychologia nie mogła rozwinąć się jako nauka. Zamiast zacząć od zbadania, czym jest „psychika” w święcie przeżywanym, przyjęła ona dogmatycznie pojęcie duszy, wywodzące się z tego kartezjańskiego dualizmu. Zastosowana w psychologii metoda naturali-styczna zakładała „zrównanie” ciała i duszy. Traktowała je jako dwie realne warstwy, powiązane ze sobą w taki sposób, w^r jaki powiązane są ciała materialne. Psychologia miała badać psychikę na podstawie doświadczenia wewnętrznego, tak jak badające przyrodę nauki na podstawie doświadczenia zewnętrznego. Dwóm warstwom rzeczywistości odpowiadać więc miały dwa typy doświadczenia⁶.

Ow naturalizm miał też daleko idące konsekwencje dla innych nauk o człowieku. Ponieważ duch został niejako rozdzielony na poszczególne ciała jako przyczynowo od nich zależny, wydawało się, iż „czysta

1    uniwersalna humanistyka” (Geisteswissenschaft) jest niemożliwa. Jej przedmioty, nadbudowane nad materialną cielesnością, nie tworzą, jak sądzono, samodziel-

173

1

⁷⁷ E. Husserl, Die Krisis..., s. 151.

2

⁷» 1. Kem, Die Lebenswelt ais Grundlagenproblem..., s. 70.

3

E. Husserl, Phdnomenologische Psychologie, s. 56.

4

^w Tamże, s. 57.

5

^w Tenże, Die Krisis..., s. 231.

6

Tamże, s. 219.