CCF20090225103

Posługiwanie się przestrzenią otwartą

Ponieważ wszystkie potrzeby przestrzenne muszą być utrzymywane w równowadze, Francuzi maksymalnie wykorzystują parki i wolne przestrzenie. Miasto i zamieszkujący je ludzie są dla Francuzów czymś, z czego czerpie się zadowolenie. Umiarkowanie czyste powietrze, chodniki szerokie, niekiedy na 21 metrów, auta, które nie czynią krasnoludków z ludzi przechodzących przez bulwary, wszystko to umożliwia istnienie kafejek pod gołym niebem i otwartych terenów, gdzie można się gromadzić i przyjemnie spędzać ze sobą czas. Francuzi delektują się i chętnie partycypują w życiu miejskim — w jego różnorodnych odgłosach, widokach i zapachach — zapotrzebowanie na 'wydzieloną przestrzeń dla samochodów jest tu więc nieco mniejsze niż w Stanach Zjednoczonych, gdzie ludzie pomniejszani są przez drapacze chmur i wytwory z Detroit, atakowani wizualnie przez nieczystości i śmieci, zatruwani smogiem i dwutlenkiem węgla.

Gwiazda i kratownica

W Europie istnieją dwa zasadnicze systemy organizowania przestrzeni. Pierwszy z nich, „promienista gwiazda”, występujący w Hiszpanii i we Francji, ma charakter dospołeczny. Drugi, kratownica, wywodzący się z Azji Mniejszej, przyswojony przez Rzymian i przeniesiony do Anglii w czasach Cezara, jest odspołeczny. System francusko--hiszpański zespala wszelkie punkty i funkcje. W metrze francuskim różne linie wielokrotnie zbiegają się w takich ważnych miejscach, jak Place de la Concorde, Opera czy Madeleine. System kratownicy natomiast oddziela od siebie różne zakresy działania rozciągając je w przestrzeni. Oba te systemy mają swoje zalety, ale komuś, kto przy-

wykł do jednego z nich, posługiwanie się drugim może sprawiać trudności.

Jeśli na przykład w systemie promienistego punktu centralnego pomylimy kierunek, to ma to tym poważniejsze konsekwencje, im dalej jedzie-my. A więc każda omyłka jest z grubsza jednoznaczna z obraniem niewłaściwego kierunku. W systemie kratownicy odchylenia sięgają 90 lub 180 stopni i są zwykle na tyle oczywiste, że spostrzegają je nawet ci, którzy nie odznaczają się specjalnym wyczuciem kierunku. Jeśli podróżuje się ogólnie we właściwą stronę, nawet w odległości jednego czy dwu pól od kursu, omyłka da się w każdej chwili naprawić. System punktu centralnego ma jednak pewne właściwe sobie zalety. Z chwilą wyuczenia się go, jest niesłychanie łatwo lokalizować obiekty i zdarzenia w przestrzeni wymieniając nazwę odpowiedniego miejsca na linii. Można nawet na obcym terenie poprosić kogoś o spotkanie przy pięćdziesiątym kilometrze na National Route na południe od Paryża. W systemie kratownicy natomiast zlokalizowanie czegoś w przestrzeni wymaga przynajmniej dwu linii oraz punktu (często w zależności od ilości zakrętów parametrów tych jest znacznie więcej). System gwiazdy umożliwia też skupienie wielu rozmaitych instytucji na przestrzeni o wiele mniejszej niż w systemie kratownicy. W centralnych punktach bądź w ich pobliżu znajdują się zarówno strefy mieszkaniowe, jak też handlowe, sklepy i targi obok terenów wypoczynkowych.

Zdumiewające jest, w jak wielu aspektach życia Francuzów przejawia się system promienistej gwiazdy. Ma się nieomal wrażenie, jak gdyby cała ich kultura oparta była na modelu, w którym władza, wpływy i zarządzanie wychodzą i rozchodzą się z serii splecionych ze sobą centrów. Do Paryża biegnie szesnaście wielkich linii kolejowych, do Caen — dwanaście, tyleż samo do Amiens, jede-

209

14 — Hali