CCF20090225132

DODATEK

Streszczenie trzynastu odmian perspektywy wyróżnionych przez Jamesa Gibsona w książce The Perception of the Visual World

Na początku swej książki Gibson stwierdza, że nie istnieje nic takiego jak postrzeganie przestrzeni bez ciągłej płaszczyzny w tle. Podkreśla nadto, podobnie jak psychologowie transakcyjni, że postrzeganie zależy od pamięci i przeszłych bodźców, innymi słowy, to przeszłość stanowi podstawę postrzegania rzeczy dawnych tu i teraz. Gibson wyróżnia trzynaście perspektywicznych „przesunięć sensorycznych” — wrażeń wizualnych, którym towarzyszy postrzeganie głębi ponad ciągłą płaszczyzną i „głębią konturu”. Te przesunięcia zmysłowe i odmiany perspektywy przypominają zbiory kontrastujących ze sobą dźwięków, które nazywamy samogłoskami i spółgłoskami. Stanowią one podstawowe strukturalne kategorie doświadczenia, ogarniające wiele specyficznych typów widzenia. Mówiąc inaczej, widziany obraz zawiera informację składającą się z wielu rozmaitych elementów. Gibsonowi udało się zanalizować i opisać ten system „zmiennych bodźcowych”, które połączone ze sobą dostarczają nam informacji koniecznej do sprawnego poruszania się w przestrzeni i do wykonywania tego wszystkiego, co łączy się z ruchem człowieka na ziemskim globie. Wielką zasługą Gibsona jest też, że opisał cały system, zamiast wymienić bez wzajemnego powiązania jego poszczególne elementy.

Przesunięcia sensoryczne i odmiany perspektywy Gibsona dzielą się na cztery klasy: perspektywa stacjonarna, perspektywa paralaksy, perspektywa niezależna od pozycji i ruchu oraz głębia konturu.

Elementy te są już czytelnikowi znane. O tym, jak doniosłe było ich wyróżnienie i opisanie świadczy najlepiej talent, energia, pasja włożona przez malarzy w próby uchwycenia i scharakteryzowania tych zasad. Spengler pisał o nich określając poczucie przestrzeni jako naczelny symbol kultury Zachodu. Również tacy pisarze jak Conrad, którzy chcieli, by czytelnik mógł zobaczyć to wszystko, co sami widzieli, czy tacy jak Melville, którego obsesją był plastyczny przekaz, tworzyli w swych książkach obrazy wizualne posługując się wyłożonymi poniżej zasadami.

A. Perspektywa stacjonarna

1.    PERSPEKTYWA FAKTURY. Polega ona na stopniowym zagęszczaniu się faktury powierzchni, w miarę tego, jak odsuwa się ona na coraz większą odległość.

2.    PERSPEKTYWA ROZMIARU. Przedmioty odsuwające się na coraz większy dystans stają się coraz mniejsze (czego najwyraźniej nie dostrzegali malarze włoscy z XII wieku rysując postacie ludzkie).

3.    PERSPEKTYWA LINIOWA. Prawdopodobnie perspektywa najpowszechniej znana w święcie zachodnim. Sztuka renesansu zawdzięcza swój rozgłos stosowaniu tak zwanego prawa perspektywy. Linie równoległe, niczym tory kolejow^Te czy brzegi autostrady, zbiegają się w jednym punkcie na horyzoncie.

267