CCF20091012053

Jurysprudencja a życie 59

„stopnia sformalizowania metody analizy" - od rozpowszechnionej miękkiej analizy języka potocznego aż po dość rzadką „twardą" analizę matematycz-no-logiczną. Wśród wielu metod analizy filozoficznej na szczególną uwagę zasługują cztery: eksplikacja, parafraza, presupozycja i argumentacja z przypadków wzorcowych. Eksplikacja to transformacja pojęcia mniej ścisłego (explicandum) w pojęcie bardziej ścisłe (explicatum). Parafraza ustala korelacje parafrazowania, czyli przekładania słów filozofii na słowa logiki. Presupozycja to taka sama część treści zdania twierdzącego, jak i zdania przeczącego. Argumentacja z przypadków wzorcowych to rodzaj rozumowania na zasadzie analogii. W interpretacji prawniczej, akceptowanej również przez bio-jurysprudencję, ogólna filozofia analityczna inspirowała (w kilku krajach) rozwój analitycznych metod jurysprudencji, szczególnie egzegezy pojęć prawnych, instytucji prawnych, uzasadnień praktyk prawnych i konsekwencji prawnych wyboru określonych celów społecznych. Oceny znaczenia analitycznej filozofii prawa wskazują jednak na ograniczoność praktycznych zastosowań ściśle formalnych metod logicznych, tym bardziej metod matematycznych, w procesach interpretacji i uzasadniania prawa. Należy ona natomiast do ulubionych igraszek amatorów spekulatywizmu.³⁴

Teoria argumentacji prawniczej ma za swój przedmiot argumentację kogoś przekonującego (propenenta), zmierzającego do przekonania przekonywanego oponenta (replikanta) i (albo) przekonywane audytorium, do czegoś. Argumentacja jest niezbędnym składnikiem każdego dyskursu prawniczego i rozstrzygania niemal każdej sprawy prawnej, szczególnie tzw. trudnych przypadków. Oparta na rozwijanej od starożytności ogólnej teorii argumentacji teoria argumentacji prawniczej czerpie z wielu źródeł, zwłaszcza logiki, retoryki, erystyki, dialekty ki i hermeneutyki, uwzględniając przy tym specyfikę prawniczego słownictwa, pojęć, zdań, racjonalności, sprawiedliwości i słuszności. Na bliższą uwagę zasługują dwie teorie argumentacji prawniczej - Chaima Perelmana i Roberta Alexy'ego. Perelman i współpracujący z nim L. Olbrechts-Tyteca na fundamentach antycznej retoryki, opierając się na rezultatach badań nad logiką norm, przedstawili swoją nową retorykę prawniczą, mającą zapewnić skuteczność w sporach prawnych przed audytorium partykularnym albo (i) uniwersalnym. W przypadku audytorium partykularnego chodzi o skuteczność argumentacyjną, nazwaną przez nich namową, zaś w odniesieniu do audytorium uniwersalnego o ważność argumentacji, określoną jako przekonanie. W nowej retoryce prawniczej na plan drugi schodzi prawdziwość albo fałszywość argumentacji, na planie pierwszym występuje racjonalność, perswazyjność, doniosłość i skuteczność z uwagi na oczekiwania otwartego i tolerancyjnego audytorium,

³⁴ Szerzej por. J. Woleński, Z zagadnień analitycznej filozofii prawa, Kraków 1980, s. 44 i n.