CCF20091108023

Innym możliwym wyjaśnieniem tych wyników jest negatywny afekt (omawiany wcześniej w tym rozdziale), który może predysponować ludzi do relacjonowania poczucia stresu.

Skutki stresu w miejscu pracy

Omówiliśmy niektóre odleglejsze konsekwencje stresu, takie jak np. dolegliwości psychosomatyczne, które są wynikiem długotrwałej sytuacji stresującej. Ponadto do odleglejszych konsekwencji stresu należą także napięcie, poczucie przygnębienia i żalu, irytacja, niepokój, obniżenie samooceny, zmęczenie psychiczne i neurotyzm. W jednym z badań wykryto związek pomiędzy pracą o wysokim stresie a znęcaniem się na współmałżonkiem. Niektórzy mężowie, którzy znęcali się fizycznie nad żonami, skarżyli się na takie stresujące wydarzenia, jak obawa przed zwolnieniem z pracy czy pominięcie przy awansie (Barling & Rosenbaum, 1986). W innych badaniach okazało się, że stres w pracy wiąże się ze stosowaniem przemocy wobec dzieci (Dompierre & Lavoie, 1994). Badania przeprowadzone na 400 pracownikach (adwokatach, sekretarkach, bibliotekarzach, doradcach bankowych oraz nauczycielach) pokazały, że istnieje związek pomiędzy stresorami w miejscu pracy a agresywnymi zachowaniami, takimi jak okazywanie wrogości, grożenie porzuceniem pracy czy sabotażem (Chen & Spector, 1992).

W dużej firmie kanadyjskiej przeprowadzono szeroko zakrojone badania nad wpływem stresu na zdrowie fizyczne i psychiczne załogi, zachowania pracowników oraz poziom wykonywania zadań (Zaleznik, Kets de Vries & Howard, 1977). Kadra kierownicza zwróciła się do psychologów o zbadanie najważniejszych osób wśród kadry kierowniczej, załogi i pracowników operacyjnych, u których widoczne były przejawy stresu. Symptomy stresu pojawiły się wkrótce po przeprowadzeniu dużej zmiany organizacyjnej, która sama w sobie została uznana za źródło stresu. Psychologowie wykryli szeroką gamę symptomów stresu i pogrupowali je w 5 kategorii: dyskomfortu emocjonalnego, zażywania leków, dolegliwości związanych z układem krążenia, dolegliwości związanych z układem pokarmowym oraz dolegliwości układu oddechowego o podłożu alergicznym. Pełną listę symptomów zawiera tab. 12.2.

Trzy badane grupy (kadra kierownicza, załoga oraz personel operacyjny) różniły się intensywnością różnych symptomów, chociaż wszyscy podlegali tej samej zmianie organizacyjnej. U menedżerów wskaźniki reakcji stresowych były niższe niż u załogi i personelu operacyjnego. Wśród załogi najczęściej pojawiały się dolegliwości związane z układem krążenia i pokarmowym. U pracowników operacyjnych najwyższe były wskaźniki dyskomfortu emocjonalnego, zażywania leków oraz kłopotów z układem oddechowym o podłożu alergicznym.

Zdaniem psychologów menedżerowie rzadziej skarżą się na symptomy stresu, ponieważ lepiej znają organizacyjne procesy i tym samym mają nad nimi większą kontrolę. Są lepiej przygotowani do tolerowania okresu niepewności i niejednoznaczności roli, które wywołuje reorganizacja firmy. Posiadanie władzy i kontroli

444