CCF20091231011

wymi bruzdami — zwraca kulturze stale rosnący potencjał zastosowań, nawyków i wartości, za pomocą których * kultura ponownie steruje nauką. Co jednak rozciąga się poza tą spiralą? Naukowcy spostrzegają, że w kosmosie istnieje coś, co nie zgadza się z pojęciami, jakie uformo- j waliśmy tworząc ową spiralę. Próbują wykoncypować * nowy język, który da im dostęp do szerszego universum. j

Nacisk kładziony na „oszczędzanie czasu”, wiążący się ' ze wszystkim, o czym była mowa dotychczas, jest bez -wątpienia wynikiem obiektywizacji i prowadzi kon- ] sekwentnie do cenienia sobie „szybkości”, co ma ogromny j wpływ na nasze zachowania.

Innym behawioralnym efektem monotonii i regularności, j wynikającej z pojmowania czasu jako równo podzielonej, bezgranicznej wstęgi, jest fakt, że zachowujemy się tak, j jak gdyby monotonia ta przysługiwała zdarzeniom w więk- j szym stopniu, niż przysługuje im w rzeczywistości. Po- j pycha nas to w objęcia rutyny. Jesteśmy skłonni wy- f bierać i preferować wszystko to, co potwierdza nasze { ujęcie czasu, co „zgrane” jest z rutynowanymi aspektami j istnienia. Jedną z faz takiego zachowania stanowi fałszywe j poczucie bezpieczeństwa, przekonanie, że zawsze wszystko 5 będzie szło gładko-oraz nieumiejętność przewidywania ryzyka i wystrzegania się go.cJSaszą„technika „zużytkowa-' nia energii rozwija się w sposób rutynowany i-rutyno-pwańe są również nasze próby jej doskonalenia — w relatywnie' niewielkim stopniu zainteresowani jesteśmy na przykład powstrzymywaniem energii (wywołującej wypadki, ? /pożary i eksp_lo_zje,.które przecież zdarzają się stale i na | ^uzą~slcalęC Tego rodzaju indyferencja wobec nieprzewi-1 dywalnych stron życia byłaby zabójcza dla społeczności tak małej, izolowanej i niezrównoważonej, jaką jest, albo. raczej była niegdyś, społeczność-TIopi.

Zdeterminowany językowo świat myśli koresponduje nie tylko z idolami i iteałajni.stworźonej przez nas kultury; wtłacza on również w swe wzorce nasze nieświadome,

7 indywidualne reakcjeT~na3aje im pewne typowe cechy.: ^L Jedną z takich-cech-jest—-jak widzieliśmy r ąk_r.o.ZjJ wagi, wyrażający się jfip/ w brawurowym prowadzeniu

208

samochodów czy we wrzńcaniu niedopałków do koszy na śmieci. Inną właściwością ' jesi.__gęs,tyjcul owa nie w trakcie mówienia. Wiele gestów wykonywanych przez osoby mówiące językiem angielskim, a być może przez wszystkich użytkowników S AE, ćmaJJustiować-przestrzeń- _. 1 '.jrym ruchem coś, co odsyła nie do rzeczywistej prze- ! strzeni, lecz raczej do metaforycznej przestrzeni imagina- ! cyjnej. Inaczej mówiąc, jesteśmy bardziej skłonni demon- ^! strować gest naśladujący „złapanie” w-, sytuacji, gdy mówimy o „złapaniu okazji” niż w sytuacji, w której mówimy o złapaniu piłki. Gesty zdają się precyzować metaforyczne ,i nieokreślone znaczenie wyrażeń. Jeśli jednak język nazywa elementy nieprzestrzenne bez implikowania analogii przestrzennych, to gestykulowanie nie wzmaga określoności tego, o czym mowa. Hopi gestykulują mało, a może nawet nie jest to w ogóle „gestykulowanie” w naszym rozumieniu tego słowa.

Wydaje się również, że.kinestezją - odczuwanie ruchów mięśni — staje się nieporównanie bardziej świadoma wraz z pojawieniem się pojęcia przestrzeni imaginacyjnej i metaforycznego obrazowania ruchu, choc jest ona wcześniejsza od języka. Kinestezję eksploatują dwie gałęzie europejskiej kultury: sztuka i sport. Rzeźba)- sztuka, w której Europa przoduje - jest wyraźniekinestetyczna, kładzie duży na-/ cisk na ruchy ciała; podobnie ...jest w-malafśtwierw-kuł-^v“turze naszej (taniec sj:anowi_raczej wyraz upodobania do ruchu niż formę symboliczną albo rytualną; ukształtował on z kolei w znacznym stopniu komponowaną przez nas j muzykę. Sport zdaje się przepojony elementem „poezji / ruCiiU . U Hopi natomiast biegi i wyścigi raczej podkre- i ślają wartość cierpliwości i nieprzerwanej intensywno- ' ści.

iwwnłcz synesiezja, czyn zjawisko sugerowania określonych odczuć zmysłowych przez bodźce należące do innych zmysłów - np. wywoływanie wrażenia światła lub koloru przez dźwięki czy vice versa — choć wywodzi się z głębszych źródeł, utrwaliła się znacznie pod wpływem systemu językowego, który ujmuje doświadczenia nieprzestrzenne za pomocą terminów odnoszących się do przestrzeni. Prawdo-

14 — Język myśl ...

209