CCF20100928027

Aneks III: Paryż „ Szkoły udu\

velles Musseta, a przede wszystkim - opowiadaniu „Frederic | Bemerette”, które ukazało się w La Revue des Deux Mondes). Ta zaczyna się trajektoria społeczna Fryderyka: mieszka najpierw pr? ulicy Saint-Hyacinthe, potem przy bulwarze Napoleon, jada regi|l lamie przy ulicy de la Harpe; to samo dotyczy Martinona. W spp| łecznym obrazie Paryża, który literaci właśnie tworzą i do któręg®J milcząco odwołuje się Flaubert, „Quartier latin”, miejsce hucznych! zabaw, siedziba artystów i gryzetek uczestniczących w „życiu! bohemy” przeciwstawia się zdecydowanie wyniosłemu miejscu! ascetyzmu arystokratycznego, którym jest Faubourg Saint-Germain J „Chaussee d’Antin”, czyli w świecie Szkoły uczuć obszar wyzna|| czany przez ulice Rumfort (pałacyk Fryderyka), d’Anjou (państwo! Dambreuse) oraz de Choiseul (Amoux), jest zamieszkiwana przeżj przedstawicieli nowej warstwy rządzącej w łonie klasy dominującej. To „nowe mieszczaństwo” znajduje się w opozycji zarówno dpi półświatka z Montmartre, jak i przede wszystkim do dawnej J arystokracji z „Saint-Germain”, między innymi przez to, że jest 5 grupą złożoną (o czym świadczy w powieści dystans między! Fryderykiem, państwem Dambreuse i Amoux), zaś jego przedsta- ' wiciele odznaczają się mobilnością (pan Dambreuse przybywa do, tej dzielnicy, Fryderyk może w niej zamieszkać dopiero po pozyskaniu spadku, Martinon - dzięki małżeństwu, zaś Arnoux będzie ją musiał rychło opuścić). To nowe mieszczaństwo, które dąży do' zachowania lub stworzenia (na przykład wybierając dla siebie bardzo drogie pałace) znaków dawnego trybu życia w dzielnicy Saint-Germain, niewątpliwie jest w jakimś stopniu wytworem przemiany społecznej, która wyraża się przesunięciem przestrzennymi³;

³ Nie ulega wątpliwości, że nie przez przypadek właśnie w tej dzielnicy znajduje się jedno z najznakomitszych liceów epoki, liceum Condorcet, w którym uczyły się dzieci przedstawicieli wielkiego mieszczaństwa, posyłane następnie - co można stwierdzić na podstawie ankiety z 1864 r. - na studia prawnicze (117 na 244 ankietowanych) lub medyczne (16), w opozycji do liceum Charlemagne, bardziej „demokratycznego”, którego uczniowie szli w przeważającej większości na inne kierunki. (Zob. R. Anderson, „Secondary Education in Mid-Nineteenth Century France: Some Special Aspects”, w: Past and Present, 1971, s. 121-146). To mieszczaństwo zajmujące się interesami, które rychło dołącza do szlachty (świadczą o tym wspomniane przez starego Roque możliwe pretensje arystokratyczne Dam-

l-7SSK?‘-«a!

1: Paryż „Szkoły uczuć’

.n Dambreuse nazywał się w rzeczywistości hrabia d’Ambreuse. Lecz od roku f 82$ począł odsuwać się stopniowo od arystokracji i od swego stronnictwa, /szedł do przemysłu i świadom wszystkiego, co się mówiło w jakimkolwiek urzę-iie, zainteresowany we wszystkich przedsięwzięciach, węsząc dobre okazje -| przebiegły jak Grek, pracowity jak Owemijczyk - zebrał, jak powiadano, pokaźny

i nieco dalej, by podkreślić jednocześnie więzi i zerwanie geograficzne oraz społeczne:

Jplpjp

-L-- Żoną jego, piękna pani Dambreuse, o której mówiły żumale, przewodniczyła zebraniom dobroczynnym. Schlebiając księżnym, uśmierzała urazy dzielnicy arysto-• kratyczncj i dawała do zrozumienia, że pan Dambreuse może jeszcze kiedyś okazać {■    skruchę i stać się pożyteczny (SU 21).

Ten sam system więzi i opozycji można odczytać z tarczy her-sL|L bowej pana Dambreuse, która jest jednocześnie znakiem heraldycznym i wizytówką rycerza przemysłu. Aluzja do komitetu z ulicy ~r... Poitiers miała potwierdzać, gdyby zaszła taka potrzeba, że w tej r części Paryża „wszystko gra”.

Faubourg Montmartre, gdzie Flaubert umieścił Sztukę stosowaną oraz kolejne mieszkania Rozanety, jest miejscem przyciągającym

I artystów (na przykład, to tam właśnie mieszkał Feydeau lub Gavami, który w r. 1848 wylansował pojęcie „loretka”, oznaczające dziew-czyny z półświatka odwiedzające okolice Notre-Dame de Lorette oraz plac Saint-Georges). Dzielnica ta, podobnie jak salon Rozanety, który jest w pewnym sensie jej literackim obrazem, to miejsce gdzie zamieszkują lub spotykają się finansiści, artyści sukcesu, dziennikarze, a także aktorki i „loretki”. Wszyscy ci mężczyźni i kobiety z półświatka, którzy tak jak Sztuka stosowana usytuowani są w pół drogi między dzielnicami mieszczańskimi a dzielnicami ludu, znajdują się w opozycji zarówno do mieszczaństwa z chaussee d’Antin, jak do studentów, „gryzetek” oraz początkujących artystów — z których ostro kpił w swych karykaturach Gavami -z „Quartier latin”. Amoux, który w czasach swej świetności przynależał, dzięki miejscu zamieszkania (ulica de Choiseul) oraz miejscu

breuse’a i Fryderyka; SU 83) o bardziej znaczących tytułach, jest z pewnością bardziej skłonne niż dawna arystokracja do tego, by gromadzić kapitał kulturowy.