CCF20111005007

16

0    swym podrzędnym stanowisku społecznym uznała się za równą swej pani¹ i wypowiedziała na nią przekleństwo. Kara ma tutaj charakter odzwierciedlający²: przez zęby niewolnicy przeszło przekleństwo, dlatego też zostaną one wyszorowane kilkoma garściami soli³. Jest to pierwszy i jedyny dotychczas wypadek,

w którym można stwierdzić istnienie w przepisach K.U. symbolicznego talionu⁴. W § 30, dotyczącym uderzenia pani przez niewolnicę, która uznała się za równą jej, brakuje końcowej części tekstu

1    nie wiadomo, jaka w tym wypadku była przewidziana kara^{5 6}.

Po tym paragrafie jest luka obejmująca § 31-33, dalej zaś w § 34 i 35 znajdują się przepisy dotyczące fałszywego zeznania świadka i odmowy złożenia przezeń przysięgi. Za fałszywe zeznania na niekorzyść oskarżonego w procesie o przestępstwo (§34) świadek obowiązany był zapłacić oskarżonemu 15 sykli srebra, zaś w innych procesach za odmowę złożenia przysięgi potwierdzającej zeznania — tyle, ile wynosiła wartość przedmiotu sporu⁵.

Paragrafy 3.6-38 stanowią grupę przepisów dotyczących kwestii związanych z uprawą roli. Paragraf 36 przewiduje, że w wypadku sądowego stwierdzenia, że cudze pole zostało bezprawnie zaorane, rolnik, który pole zaorał, nie może domagać się wynagrodzenia za swą pracę⁷.Kastępny przepis zawiera postanowienie, że w wypadku zawinionego zalania cudzego pola lub gruntu sprawca uiści 3 gur jęczmienia za każde 1 iku powierzchni. Zasługuje tutaj na uwagę, że przewidziane odszkodowanie jest w przybliżeniu dwukrotnie wyższe niż w odpowiednim przepisie K.H. (§ 55)⁸ . Paragraf 38 ustanawia obowiązek uiszczenia odszkodowania w takiej samej wysokości (3 gur za 1 iku) w wypadku, gdy rolnik, który podjął sią zaorania cudzego pola lub gruntu, nie wykonał tej pracy i spowodował ich jałowość^. Być może, iż § 39, z którego zachowało sią jedynie kilka słów, dotyczył również jakiejś kwestii z dziedziny stosunków agrarnych.

V. Znaczenie Kodeksu Ur-Nammu

Kodeks Ur-Nammu jest najstarszym ze znanych nam dotychczas

zbiorów przepisów prawnych^{9 10 11}. Wyprzedza on o wiącej niż 350 lat

Kodeks Hammurabiego, o około 175 lat Kodeks Lipit-Isztapa’ i

o przeszło 100 lat zbiór praw z Esznunny. Technika prawodawcza

Kodeksu Ur-Nammu: sformułowanie poszczególnych przepisów, rozpo-

51

czynających sią od słowa "Jeśli" (Tukumbi), rozbicie całości tekstu na prolog, cząść normatywną i (prawdopodobnie) epilog, wykazuje, że opiera sią ona na długotrwałej tradycji¹².

Ta tradycja znajduje swój wyraz w starszej niż Kodeks Ur-Nammu inskrypcji historycznej Urukaginy, a świadectwem jej kontynuacji jest zbiór praw z Esznunny, Kodeks Lipit-Isztara i Kodeks Hammurabiego. Pod wzglądem techniki i formy jest więc Kodeks Ur-Nammu ogniwem łączącym nieznane nam dzieła prawodawcze dawniejszych władców sumeryjskich ze zbiorem praw z Esznunny, Kodeksem Lipit—Iszta— ra i Kodeksem Hammurabiego¹³. To samo powiedzieć można o treści wstępu do Kodeksu Ur-Nammu i zachowanych przepisów prawnych tego kodeksu.

Ale omawiany kodeks ma znaczenie nie tylko jako ogniwo w łańcuchu rozwoju praw klinowych. On sam jest bardzo cennym źródłem wiadomości o stosunkach politycznych, społecznych i gospodarczych w Mezopotamii za czasów III dynastrii z Ur, a więc w okresie

1

Por. § 146-147 K.H. Zob. V.Korośec, op.cit., s. 288. Por. H.Petschow, op.cit., s. 9.

2

Zob. G.R.Driver i J.C.Miles, The Assyrian Laws, s. 347.

3

1 sila=ca 0,4 litra, a nie, jak podano na s. 126 artykułu J.Klimy w Arch.Orient. 35/1967, ca IPO^litrów. Zob.S.A.Pallis,

The Antiąuity of Iraq, s. 651 i V.Korośec, op.cit., s. 288.

4

0 przypuszczeniach co do wzmianki o podanej karze w inskrypcji hist. Urukaginy zob. S,U.Kramer, The Sumerians, s. 322, V.Korosec, op.cit., s. 288 i H.Petschow, op.cit., s. 10.

5

Por. § 205 K.H., gdzie dla niewolnika, który uderzył w twarz człowieka wolnego, przewidziana jest kara obcjęcia ucha. Zob. także V.Korośec, op.cit., s. 288.

6

Por. § 3 i 4 K.H. oraz G.R.Driver i J.C.Miles, The Babylo-nian Laws, I, s. 65-68; O.R.Gurney i S.N.Kramer, op.cit., s, 19; H.Petschow, op.cit., s. 10.

7

Inaczej interpretuje ten przepis J.Klima, op.cit., s. 126.

Zob. także O.R.Gurney i S.N.Kramer, op.cit., s. 19 i V.Korośec, op.cit., s. 288-289; H.Petschow, op.cit., s. 10-12.

8

Zob. 0.R. Gruney i S. N. Kramer, op. cit. , s 19. 1 gur = ca 120 litrów; 1 iku = ca 4465 m.

9

Tutaj odszkodowanie jest również dwukrotnie wyższe, niż w odpowiednim przepisie K.H. (§ 42). Zob. O.R.Gurney i S.N.Kramer, op.cit., s. 19.

10

E.Szlechter, Rev. d’assyr. et d’archćol. orient. 47, nr 1, s. 2; J.Klima, Prawa Hammurabiego, s.19 i 36$G. Boyer i E.Szlechter, Rev. intern, des droits de V Antiąuite III/1956, s. 46-47$

S.Kramer, Uhistoire commence a Sumer, s. 89 i nast.

11

J.Klima, Prawa Hammurabiego, s. 29.

12

J.Klima, The Joum.of Jur. Papyr. VII-VIII, s. 306.

13

J.Klima, Arch. Orient. XX1/2-3, s. 445$ E.Szlechter, Rev. d’assyr. et d’archeol. orient. 47, nr 1, s. 6.

2 — N ajstarsze prawa świata