CCF20111005030

72

od Kodeksu Hammurabiego, pozwala dostrzec uderzające podobieństwo znacznej liczby przepisów zbioru esznuńskiego do odpowiednich przepisów tego kodeksu. Ponadto można stwierdzić, że te przepisy esznuńskie, które nie mają odpowiednika w Kodeksie Hammurabiego, oparte są na zasadach podobnych od stosowanych w tym kodeksie . Powstaje więc pytanie czy te podobieństwa nie są świadectwem zapożyczeń poczynionych przez prawodawcą babilońskiego? Wydaje sią, że na to pytanie należy dać odpowiedź negatywną. Przede wszystkim, nawet w wypadkach największego podobieństwa przepisów, redakcja ich w Kodeksie Hammurabiego znacznie sią różni od redakcji w zbiorze esznuńskim i żaden z przepisów znajdujących sią w tym zbiorze nie został dosłownie powtórzony w Kodeksie Hammurabiego.

Podobieństwa,.o których mowa, doprowadzają do wniosku, że

w drugim tysiącleciu południowa Mezopotamia stanowiła jednolity

obszar kulturalny, na którym istniało wiele wspólnych zasad prawa

zwyczajowego oraz wspólna tradycja pisanego prawa przekazywana

przez szkoły pisarskie . Wspólne normy zwyczajowego prawa były

w znacznym stopniu prawem pisanym, bowiem władcy państw mezopo—

tamskich uważali za swój obowiązek publikowanie zbiorów norm

77

prawnych obowiązujących w ich państwach . Należy wiąc raczej przypuszczać, że prawodawca babiloński nie dokonywał zapożyczeń ze zbioru esznuńskiego, zaś podobieństwo niektórych przepisów Kodeksu Hammurabiego do przepisów esznuńskich wynika stąd, że zarówno jedne, jak i drugie były oparte na zbiorach prawnych sąsiadujących miast-państw⁷⁸.

Omawiany zbiór pozwala stwierdzić, że w zasadzie struktura społeczna Esznunny była analogiczna do struktury społeczeństwa babilońskiego w czasach Hammurabiego⁷⁹. To samo można powiedzieć o strukturze gospodarczej państwa esznuńskiego. Zaznaczyć jednak należy, iż obraz struktury społecznej i gopodarczej, jaki można nakreślić na podstawie przepisów esznuńskich, jest bardzo fragmentaryczny, bowiem w zbiorze esznuńskim brakuje wielu ważnych szczegółów.

^75 Zob.	G.R.Driver i J.C.Miles,	op.cit.,	s.	9; J.C.Miles
C-urney, op	i.cit., s. 178.
^7®Zob.	J. C.Miles i O.R.Gurney,	op.cit.,	s.	179.
^77 Zob.	G,E.Driver i J.C.Miles,	op.cit.,	s.	9.
^78 Zob.	G.R.Driver i J.C.Miles,	op.cit.,	s.	11.
^79 Zob.	J.Klima, AOr XVI, 3-4,	s. 332.

Znaczenie zbioru z Esznunny polega więc głównie na tym, że dostarcza on cennego materiału do badania ewolucji prawa akkadyj-skiego i przez porównanie z innymi źródłami praw klinowych umożliwia w znacznym stopniu uściślenie badań krytycznych nad źródłami i tekstem Kodeksu Hammurabiego⁸⁰.

Tabela porównawcza przepisów Kodeksu Hammurabiego i wcześniejszych zbiorów praw klinowych

K.U.	K.	L.	YBT I nr 28	a na ittiśu i nowe sum. teksty szk.	Z.E.	K.H.
art. 10	art.	17	—	—	-	§ 1 ,2,11
-	-		-	-	art. 15-16	§ 7
-	-		-	-	art. 40	§ 9,13
art. 15 i § 28 (?)	art.	12-13	__	__	art.49 -52	§ 15-20
-	art.	18	-	-	-	§ 30
-	art.	19 (?)	-	-	-	§ 31 (?)
art. 5 (?) § 37					—	§ 53-56
-	art.	10	-	-	-	§ 59
art. 1 (?)	art.	8	-	-	-	§ 61
-	art.	7	-	-	-	§ 64(?)
-	art.	11	-	-	-	§ H(wzg. 1 76)
-	-		-	§ 1-5 dod. do t. 7	art. 18^1'-21	§ 88-96
—	—		—	-	art. 14	§ 112(?)
-	-		-	-	art. 22-24	§ 114-116
-	-		-	-	art. 36-37	§ 122-125
-	-		§ 6	-	art. 27- 28	§ 128-129
—	—		§ 7	—	art. 26	§ 130
§ 1 (?)	-		-	-	art. 29	§ 133-135
—	—		—	—	art. 30	§ 136
§ 3	-		-	§ 5-6 t.7	-	§ 138-140, 142-143
-	art.	28	-	-	-	§ 143

⁸⁰Zob. J.Klima, AOr XVI, 3-4, s. 326} M. San Nicoló, SDHI XV, s. 32.