CCF20140127028 (2)

rozczłonkowane, jedna wioska powielała cechy innych. To Emile Durkheim w De la division du travail social dał nam klucz do zrozumienia swoistych cech społeczeństwa masowego. Nowe formy społeczne pojawiają się wówczas, gdy zanika rozczłonkowanie i ludzie zaczynają się kontaktować ze sobą, kiedy współzawodnictwo nie prowadzi nieuchronnie do konfliktu, lecz do dalszego podziału pracy i większego zróżnicowania struktur społecznych.

Tym, co wyróżnia społeczeństwo współczesne jest zatem nie tylko wielkość i liczebność, ale wzmożone oddziaływania wzajemne - zarówno fizyczne (dzięki podróżom, gęstości zaludnienia, większym / zakładom pracy), jak i psychicznie (dzięki środkom masowego przeka-/ zu), które wiążą nas bezpośrednio i symbolicznie z tak wieloma innymi ‘ ludźmi. Wzmożone oddziaływania wzajemne prowadzą nie tylko do społecznego, ale i psychicznego zróżnicowania, rodzą chęć zmiany i nowości, skłaniają do poszukiwania sensacji, powodują synkretyzm kultury, a wszystko to razem wyciska piętno na rytmie współczesnego życia.

Samowiedza. Na klasyczne pytanie: „Kim jesteś?”, tradycyjna odpowiedź brzmiała: „Jestem synem mego ojca”¹. Dziś odpowiada się: „Ja jestem sobą, sam o sobie świadczę tym, co robię i co wybieram”. Ta 'i zmiana samoidentyfikacji jest właśnie znamieniem nowoczesności. Podstawą tożsamości stała się dla nas nie tradycja, autorytet, prawdy objawione czy nawet rozum, ale raczej własne doświadczenie. To ono Jjest źródłem samowiedzy i układem odniesienia wobec innych ludzi.

W tej mierze, w jakiej z własnego doświadczenia czynimy kryterium prawdy, szukamy innych osób o podobnym doświadczeniu, z nimi bowiem potrafimy znaleźć wspólny język. Wyróżniającą cechą tożsamości jest więc dziś pokolenie i przynależność pokoleniowa². Zmiana ta oznacza jednak zarazem kryzys autoidentyfikacji.

Z socjologicznego punktu widzenia potwierdzenie tożsamości jest proste: zależy od innych „znaczących osób”. W społeczności żydowskiej takim tradycyjnym potwierdzeniem jest ceremonia bar-micwy, nadająca młodzieńcowi nowy status, czyniąca go jednostką odpowiedzialną. Wręczenie dyplomu szkolnego to także potwierdzenie nowej roli i nowego statusu społecznego. Takiemu potwierdzeniu przez innych towarzyszyć musi jakaś oznaka uznania.

Potwierdzenie traci ważność, kiedy potwierdzający tracą swe znaczenie w oczach osoby zabiegającej o miejsce w społeczności. W naszych czasach socjologiczny problem potwierdzenia powstaje dlatego, że jednostki utraciły swe stare zakorzenienie, nie idą drogą utartą przez tradycję, muszą stale dokonywać wyboru (wybieranie kariery, stylu życia, przyjaciół, politycznych przedstawicieli jest w historii społecznej zjawiskiem nowym), a nie znajdują uznanych wzorców, którymi mogłyby się kierować. Toteż zastąpienie przez pokolenie rodziny i klasy - jako „strukturalnego” układu odniesienia utrudnia autoidentyfikację.

Orientacja ku przyszłości. Społeczeństwo nasze jest dziś pod każdym ; względem zorientowane ku przyszłości: rząd musi planować przyszły * rozwój; korporacja przewidywać przyszłe potrzeby (źródła kapitału,T, zmiany zapotrzebowania na rynku); jednostka - myśleć o karierze.

W rezultacie społeczeństwo stale mobilizowane jest do realizacji okreś-T lonych celów.    <

Największą presję odczuwają dziś młodzi ludzie. Już od dzieciństwa muszą starać się o dobre stopnie w szkole, o przyjęcie do dobrego college’u, wybierać zawód. Są nieustannie oceniani, a uzyskane oceny stanowią ich dowód tożsamości na całe życie. Brak odpowiednich mechanizmów w tym okresie przejściowym (np. doradztwa w wyborze zawodu) prowadzi do oczywistych napięć i skłania do odrzucania systemu. Pod tym względem zachowanie „bitników” z lat pięćdziesiątych przypomina reakcje pierwszych robotników przemysłowych, którzy po przybyciu ze wsi dostawali się pod jarzmo maszyn.

127

1

   Jest to widoczne w tradycyjnych rosyjskich patronimikach czy też w arabskim sposobie nadawania imion, np. Ali ben Ahmed, a także w starych nazwiskach angielskich, takich jak Johnson, Thomson itp.

2

   W tradycyjnym społeczeństwie zachodnim, a także we wczesnych czasach nowożytnych główną podstawą autoidentyfikacji była zazwyczaj przynależność klasowa. Powstanie i upadek klas społecznych było - zdaniem Schumpetera - związane z powstawaniem i upadkiem rodzin. Początkowo o pozycję społeczną i władzę zabiegano w ramach swojej klasy, a kiedy możliwa stała się większa mobilność społeczna - przez awans z własnej klasy (Por. „Młody człowiek z prowincji” Slendhala). I dziś również klasa

społeczna jest czynnikiem identyfikującym jednostkę, ale traci on na znaczeniu w miarę, jak drogą awansu społecznego staje się coraz łatwiej dostępne wykształcenie. Zarówno w warstwach wykształconych (gdzie proces ten trwa już długo), jak teraz i w polityce, przynależność pokoleniowa nabiera coraz większego znaczenia. W Ameryce, kraju emigrantów, stała się ona głównym wyznacznikiem psychicznej autoidentyfikacji intelektualistów.