CCI00076 (2)

człowieka⁵¹. Koncepcji tej nie bez racji stawia się dwa zarzuty. Pierwszy, że nie bierze ona pod uwagę, iż stan cywilny jest dobrem osobistym dwu osób (małżonków, ojca i dziecka), a właściwości ściśle osobiste dobrem tylko jednej osoby. Po drugie, tylko do ochrony stanu cywilnego w węższym znaczfeniu odnosi się system, zwany dochodzeniem stanu cywilnego (o czym niżej).

W piśmiennictwie naszym występuje jeszcze trzecie pojęcie stanu cywilnego. czysto formalne. Wedle tej koncepcji stan cywilny „obejmuje wszelkie dane ulegające wpisaniu do ksiąg stanu cywilnego”⁵², takie pojęcie jest jednak pozbawione jakiegokolwiek znaczenia.

Należy wreszcie pamiętać, że w języku potocznym, a czasem nawet w aktach normatywnych (nie wyłączając prawa o aktach stanu cywilnego), termin „stan cywilny” bywa używany dla oznaczenia pozycji osoby fizycznej z punktu widzenia pozostawania jej lub nicpozostawania w związku małżeńskim: mówi się mianowicie, że ktoś jest żonaty albo stanu wolnego⁵³.

III.    O stanie cywilnym osoby fizycznej decydują różnego rodzaju zdarzenia prawne, a w szczególności: zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu, jak urodzenie, oświadczenia woli, jak zawarcie małżeństwa czy uznanie dziecka, wreszcie orzeczenia sądowe, jak przysposobienie, rozwód czy unieważnienie małżeństwa, lub decyzje organów administracji państwowej, jak zmiana nazwiska.

IV.    Stan cywilny jest dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. Wynika z tego, że w razie naruszenia lub zagrożenia go podlega ono ochronie przewidzianej w art. 24 k.c. (roszczenie o zaniechanie naruszenia, o usunięcie skutków naruszenia). Bliżej o tym będzie mowa w § 8. W tym miejscu natomiast należy z całym naciskiem podkreślić, że problem ochrony stanu cywilnego do tego się nie ogranicza. Dla nie zakłóconego bowiem korzystania ze stanu cywilnego zasadnicze znaczenie ma ochrona specjalna, polegająca na prawidłowym jego ustalaniu tak, aby nie było wątpliwości co do tego, czy i z kim określona osoba pozostaje w związku małżeńskim oraz kto jest ojcem i matką dziecka.

Postępowanie zmierzające do ustalenia praw stanu cywilnego określa się tradycyjnie jako dochodzenie stanu cywilnego. Przykładowo można wskazać, że osoba, która twierdzi, że pozostaje w związku małżeńskim, a stan ten nie jest należycie (tzn. w aktach stanu cywilnego) ujawniony, może

⁵¹    J. Górecki: Unieważnienie małżeństwa. Kraków 1958. s. 115; A. Wolter w niniejszym podręczniku, wydanie z 1986 r., s. 176.

⁵²    Por. S. Grzybowski, w: System, s. 360.

^5J Zdaniem A. Woltera, przeciwko odróżnieniu od stanu cywilnego stanu osobistego przemawia konieczność dwoistego traktowania przy tej koncepcji nazwiska: jako elementu stanu cywilnego w wypadku uzyskania go w jeden ze sposobów określonych w prawic rodzinnym: jako właściwości z tym stanem nie związanej, gdy chodzi o nazwisko nabyte w trybie administracyjnym. Por. niniejszy podręcznik wydany w 1986 r.. przyp. 58.

178