CCI00119

a)    przedmiotem korzystania są rzeczy w ścisłym tego słowa znaczeniu, tj. materialne części przyrody, które w obrocie traktowane są jako dobra samoistne;

b)    forma korzystania ukształtowana jest w postaci tzw. praw podmiotowych bezwzględnych, tzn. skutecznych względem każdej osoby trzeciej; prawa podmiotowe właściwe stosunkom regulowanym przez prawo rzeczowe nazywa się również „prawami rzeczowymi", należy przeto odróżnić prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym od prawa rzeczowego w znaczeniu podmiotowym.

Pojęcie rzeczy i praw podmiotowych bezwzględnych zostanie bliżej wyjaśnione w rozdziałach następnych.

Prawo rzeczowe reguluje w szczególności najbardziej podstawową instytucję prawa cywilnego, tj. prawo własności. Jest to wśród praw rzeczowych prawo najszersze, gdyż zapewnia uprawnionemu (właścicielowi) pełnię korzystania z rzeczy oraz możliwość rozporządzenia nią. Ograniczenia tych uprawnień występują, ale tylko o tyle, o ile wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego oraz ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia danego prawa (art. 140 k.c.).

Do innych praw rzeczowych kodeks zalicza: użytkowanie wieczyste (art. 232 — 243 k.c.) oraz tzw. ograniczone prawa rzeczowe (art. 244 — 335 k.c.). Do tej ostatniej grupy należą: użytkowanie, służebność, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz zastaw i hipoteka. Poza kodeksem w prawie spółdzielczym są uregulowane trzy wymienione prawa spółdzielcze (art. 204 — 238), natomiast w ustawie o księgach wieczystych i hipotece — hipoteka (art. 65—112).

Zakres ograniczonych praw rzeczowych jest ex definitione ograniczony. W odróżnieniu od prawa własności, które zapewnia — jak już zaznaczono właścicielowi pełnię władzy nad rzeczą, osobie, która ma ograniczone prawo rzeczowe, przysługują tylko takie uprawnienia, jakie ustawa jej pozytywnie przyznaje.

Użytkowanie wieczyste jest pod względem treści najbardziej zbliżone do prawa własności, a zasadnicza różnica między tymi prawami polega na tym, że jest ono czasowo ograniczone (w zasadzie do 99 lat). Ze względu na taki jego zakres użytkowanie wieczyste nic zostało przez ustawodawcę zaliczone do praw rzeczowych ograniczonych, lecz zostało ukształtowane jako prawo pośrednie między własnością a prawami rzeczowymi ograniczonymi.

IV. Inną postacią korzystania z dóbr majątkowych są tzw. wierzytelności, czyli prawa jednego podmiotu (wierzyciela) do żądania od drugiego podmiotu (dłużnika) świadczenia, to jest pewnego zachowania się pozytywnego (działania) lub negatywnego (zaniechania). Prawo o zobowiązaniach

36