CCI00124

pozycję ustrojową, osłabieniu zaś uległa rola prezydenta, która odstawała wyraźnie od modelu przyjętego w konstytucji.

System parlamentarny III Republiki różnie funkcjonował, dając w praktyce od r. 1914 inny obraz. System polityczny przyjęty w Konstytucji r. 1875 odpowiadał układowi sił społecznych okresu, w jakim ustawa ta powstawała. Okres ten cechował brak ostrych konfliktów społecznych. Parlament był wówczas ośrodkiem zdolnym do podejmowania decyzji politycznych i sprawowania kontroli nad egzekutywą. Kiedy jednak pojawiają się zorganizowane partie polityczne, których programy stają się wyrazem narastających problemów i konfliktów natury społeczno-ekonomicznej, ustrój zaczyna funkcjonować w sposób wadliwy. W kraju narasta kryzys społeczny, a jego odbiciem staje się kryzys polityczny, widoczny m.in. w zwiększającej się destabilizacji rządu. Jeśli w latach 1875-1914 przeciętny okres trwania gabinetu wynosił 9 miesięcy, to w latach 1918-1940 spada poniżej 6 miesięcy.⁴ Wprawdzie po I wojnie światowej napięcia społeczne zaostrzają się we wszystkich państwach, jednak szczególnie ostry charakter przybierają we Francji. Stąd też rodzą się tu ostre ataki na parlamentaryzm, podejmowana jest krytyka istniejącego systemu politycznego, skierowana przede wszystkim przeciwko parlamentowi, jego pozycji ustrojowej, zasadzie nadrzędności w stosunku do organów władzy wykonawczej.

Kryzys w dziedzinie ustroju politycznego przybiera ostrą postać. O ile w początkowym okresie III Republiki brak stabilności rządu był korygowany istnieniem zjawiska ciągłości politycznej, gdyż gabinet powstały po upadku poprzedniego stanowił z reguły jego kontynuację w sensie społeczno-politycznym, a często także w sensie personalnym, o tyle po I wojnie światowej pojawiają się objawy przerywania kontynuacji. W latach dwudziestych w okresie trwania tej samej kadencji parlamentu dochodziło do kilkukrotnego przetasowania sił politycznych, w wyniku czego zwycięskie w wyborach parlamentarnych ugrupowania polityczne odsunięte zostają od steru rządu, zaś ich miejsce zajmują przedstawiciele partii opozycyjnych. Jest to konsekwencja nowej sytuacji społecznej i politycznej kraju, a także rezultat zmian zachodzących w politycznej i społecznej strukturze Izby Deputowanych.

Rozwiązania tych trudności szukano w rozszerzeniu uprawnień władzy wykonawczej, czyniąc to kosztem parlamentu przez tzw. ustawodawstwo rządowe, wydawane w kwestiach podstawowych dla życia społecznego, ekonomicznego i politycznego. Pojawieniu się tendencji antydemokratycznych w partiach prawicy towarzyszy tworzenie się antyparlamentarnych ugrupowań. Zjawisko to staje się szczególnie widoczne po r. 1933, czyli po dojściu do władzy w Niemczech A. Hitlera. Już w roku 1934 podjęta była próba dokonania faszystowskiego przewrotu politycznego, udaremniona przez siły demokratyczne. Ostatecznie III Republika upadła w r. 1940 w wyniku kapitulacji Francji wobec hitlerowskiej III Rzeszy.

Por. A. Soulier, L'instabilite iministerielle sous la troisieme Republiąae, Paryż 1939.

130