CCI00134

58 Ateny IV wiek p.n.c.

sól) na ten urząd zostanie wybrany ktoś inny. (...]

{Prawa. kj. VII, *. 301 -303)

Ateńczyk: [...] Co się tyczy dalszych spraw, to była już mowa o budynkach szkolnych, w których odbywać się będą ćwiczenia gimnastyczne i nauczanie innych przed-miajów; wznosić się one będą w trzecli kierunkach pośrodku miasta i na zewnątrz dokoła miasta również w trzecli kierunkach rozciągać się będą place do konnej jazdy oraz rozlegle tereny, gdzie by młodzież uczyła się strzelania z luku i miotania dale-konośnych pocisków i zaprawiała w tych umiejętnościach. Być może, że nie zostało wtedy wszystko dostatecznie wyłożone, i dlatego omówimy to jeszcze teraz ustalając to prawnie. W budynkach tycli otrzymają mieszkania sprowadzeni z obcych krajów płatni nauczyciele poszczególnych przedmiotów nauczania, którzy uczyć będą uczęszczającą do szkól młodzież wszystkiego, co ma związek z wojną i ze sztuką muzyczną. 1 nic będzie tak, żeby od woli ojca zależało, czy syn mn uczęszczać do szkoły, czy też wyrzec się wykształcenia, ale każdy, kto żyw, jak się to mówi, będzie objęty w miarę możności przymusem szkolnym, bo wszyscy są przecież o wiele bardziej dziećmi państwa niż dziećmi swoiclt rodziców. To wszystko też, co dla chłopców zarządzi moje prawo, zarządzi i dla dziewcząt i nakaże ćwiczyć je w tych samych u-miejęlnościach. I mogę to zdanie wypowiedzieć bez żadnej obawy, że konna jazda i gimnastyka miałaby się nadawać dla mężczyzn, a nie nadawać dla kobiet. Wierzę bowiem opowieściom z dawnych czasów, które słyszałem, a i teraz także wiem, że w okolicach Pontu^H żyje niezliczone mnóstwo, można powiedzieć, kobiet, zwanych Sauroma-tydan\i, które mają nakazane ćwiczyć się na równi z mężczyznami, nie tylko w korniej jeździe, ale także w strzelaniu z luku i władaniu inną bronią, i że istotnie na równi z nimi uprawiają te umiejętności. I miałbym tu jeszcze taki argument: jeżeli ta rzecz jest możliwa, to jest największą głupotą, powiadani, to, co się dzieje w naszych krajach, że tycli samych zajęć z całą energią i z tym samym zapaleni nie uprawiają kobiety razem z mężczyznami. W ten sposób bowiem państwo do połowy niemal zmniejsza i kurczy swe siły, choć może zwiększyć je w dwójnasób przy tycli samych kosztacli i trudach. 1 dziwno by było doprawdy, żeby prawodawca dopuścił się takiego błędu. [...]

wybrzeży Morza Czarne-

14. Pont - krninn w ptn.-wsch. części Azji Mniejszej (obecnie tereny Turcji) u go (prz.yp. red ).

POGLĄDY iMipAGOaiCZNK AKYSTGTIiLEŚ A^;

System filozoficzny Arystotelesa ze Stngiry (384-322 p u c.) zawarty w jego licznych pismach i u-powazcclmiany przez uczniów i nauczycieli Liceum (gr. Lyktlon, lac. Lyceuni - od świątyni Apollina I.i-kejosa, tzn. Świetlistego), zwanych perypaletykami (gr. peripataj - krużganek, promenada; Arystoteles i jego następcy prowadzili dysputy naukowo spacerując), wywarł ogromny wpływ na naukę europejską. Pisma Stagiryty studiowano i opatrywano bogatymi komentarzami już w starożytności, zaś od XH wieku, gdy większość jego dziel była dostępna w tłumaczeniach łacińskich, arystotelizm - m in. dzięki św. Tomaszowi z Akwinu - uległ schrystianizowaniu i zoslat na trwale powiązany z filozofią katolicką; stal się też podstawą średniowiecznej scholastyki. Dopiero z początkiem renesansu pojawiło się opozycja wobec filozofii Arystotelesa, co z jednej strony zaowocowało sięganiem do grcckicli oryginałów jego pism, z. drugiej zaś - doprowadziło do polemiki, w wyniku której uarndziln się filozofia nowożytna.

Zagadnienia pedagogiczne najszerzej wyłożone zostały w Polityce. Przytnczamy fragmenty Ksiąg VI! i VIII według wydania: Arystoteles Polityka. Warszawa 1964. Przekład i przypisy Ludwik Piotrowicz (tłumaczenie przejrzała Maria Chigerown). Wstępem poprzedził Konstanty Grzybowski.

Psychologiczno podstawy poznania i działania ukazuje m in. Utyka nlkomacliej.tka, z której przytnczamy (wraz z objaśnieniami) fragmenty Księgi VI według wydania: Arystoteles Etyka nikomacliejjka. Przełożyła, opracowała i wstępem poprzedziła Daniela Gromska. Warszawa 1982. '

POLITYKA

źródło: [2, s.318-344], Tytuły rozdziałów pochodzą od tłumacza.

[Szczęście życia polega na cnocie, a ta zależy od właściwości przyrodzonych,

A NADTO OD ODPOWIEDNIEOO WYROBIENIA I ROZUMU,

,    CO ZDOBYWA SIĘ PRZEZ WYCHOWANIE]    *

(Aj. VII. toidl. XI!)

5.    [...] Państwo jest wówczas cnotliwe, jeśli wszyscy obywatele uczestniczący wjego zafządzie są cnotliwi, według mnie zaś wszyscy obywatele w zarządzie państwa uczestniczą. Wobec lego należy rozważyć, w jaki sposób człowiek staje się cnotliwym.

Bo jeśli nawet ogól obywateli może być cnotliwy, mimo żc nie jest nim każdy po- . szczególny obywatel, to lepiej przecież, jeżeli ci ostatni są wszyscy cnotliwymi, bo w takim razie cnotliwy jest oczywiście i ogól.

6.    Na to, by obywatele stawali się dobrymi i cnotliwymi, wpływają trzy czynniki; są nimi: natura, przyzwyczajenie, rozum. Przede wszystkim bowiem trzeba się urodzić człowiekiem, a nie jakąś inną istotą żyjącą, z odpowiednimi właściwościami ciała i duszy. Co do pewnych cech i urodzenie niczego nie przesądza, bo przyzwyczajenie powoduje ich zmianę. Są mianowicie pewne właściwości przyrodzone, które przez przyzwyczajenie ulegają zmianie tak w jedną, jak i w drugą stronę: na gorsze i na lepsze.