chalmers0018

20

Wprowadzenie

doksalnie, w okresie gdy A. J. Ayer wprowadził logiczny pozytywizm do Anglii, publikując książkę Language, Truth and Logic i stając się tym samym najbardziej popularnym filozofem angielskim, głosił doktrynę, której wady dużo wcześniej wykryli i poddali krytyce Popper i Bachelard.¹

Filozofia nauki rozwijała się gwałtownie w ostatnich dekadach. Książka niniejsza jednak nie jest esejem na temat historii filozofii nauki. Moim celem jest przedstawienie najnowszych osiągnięć filozofii nauki, wyjaśnienie w możliwie najprostszy sposób pewnych współczesnych teorii nauki, oraz wskazanie sposobów na ich ulepszenie. W pierwszej części książki przedstawiam dwie proste, ale nieadekwatne teorie nauki, które nazywam, odpowiednio, induk-cjonizm i falsyfikacjonizm. Choć obie te doktryny mają wiele wspólnego z faktycznymi teoriami, które w przeszłości wyznawano, a niektórzy wyznają je nadal, nie są one przykładami historycznymi. Wprowadzam obie te teorie w celach dydaktycznych. Zrozumiawszy te skrajne, nieco karykaturalne stanowiska i ich wady, czytelnik będzie mógł lepiej zrozumieć motywy powstania teorii późniejszych, docenić ich zalety i wady. Indukcjonizm przedstawiam w rozdziale pierwszym i poddaję go krytyce w rozdziałach drugim i trzecim. Rozdziały czwarty i piąty są poświęcone falsyfikacjonizmowi jako próbie udoskonalenia indukcjonizmu. Jego ograniczenia ujawniam w rozdziale szóstym. W kolejnym rozdziale omawiam wyrafinowany falsyfikacjonizm Imre Lakatosa. W rozdziale ósmym natomiast wprowadzam teorię Thomasa Kuhna i jego dobre na wszystko paradygmaty. Modna stała się ostatnio idea relatywizmu, według której teorie należy oceniać z punktu widzenia wartości uznawanych przez jednostki ludzkie lub grupy społeczne. W rozdziale dziewiątym rozważam, do jakiego stopnia Kuhn reprezentował stanowisko relatywistyczne oraz do jakiego stopnia Lakatosowi udało się go uniknąć. W kolejnym rozdziale szkicuję teorię obiektywizmu, która pod pew-

1

A. J. Ayer, Language, Truth and Logic, Gollancz, London 1936. Spostrzeżenie to zawdzięczam Bryanowi Magee, por. jego „Karl Popper: The World’s Greatest Philosopher?”, Current Affairs Bulletin 50, nr 8, 1974, ss. 14—23. K. R. Popper, The Logic of Scientific Discovery, Hutchinson, London 1968; książka ta po raz pierwszy ukazała się w języku niemieckim w 1934 roku [por. wydanie polskie, Logika odkrycia naukowego, przekład Urszula Niklas, PWN, Warszawa 1977]. Mam tu na myśli dzieło Gastona Bachelarda Le Nouvel Esprit Scientifiąue, Presses Universitaires de France, Paris 1934.