chalmers0113

Metodologia w programie badawczym 115

Neptuna, a Cavendish wykrył działanie sił grawitacyjnych w warunkach laboratoryjnych. Sukcesy te były oznakami postępowego charakteru tego programu. W przeciwieństwie doń, astronomiczna teoria Ptolemeusza nie zdołała przez całe wieki średnie przewidzieć żadnych nowych zjawisk. W czasach Newtona teoria Ptolemeusza była zdecydowanie programem zdegenerowanym.

Z powyższej historii wynikają dwa różne sposoby oceny zalet programu badawczego. Po pierwsze, program badawczy powinien się charakteryzować takim stopniem spójności, który zapewnia wypracowanie określonego projektu badań przyszłych. Po drugie, program powinien, przynajmniej od czasu do czasu, prowadzić do odkryć nowych zjawisk. Program może uchodzić za naukowy wówczas, gdy spełnia oba te warunki. Lakatos twierdził, że marksizm i Freudowska psychoanaliza to programy, które spełniają pierwszy warunek, ale nie spełniają drugiego, natomiast socjologia spełnia warunek drugi, lecz nie pierwszy.

3. METODOLOGIA W PROGRAMIE BADAWCZYM

W koncepcji Lakatosa metodologię naukową należy rozpatrywać z dwóch punktów widzenia; jeden z nich dotyczy pracy wykonywanej w ramach danego programu badawczego, drugi zaś dotyczy zalet różnych konkurencyjnych programów badawczych. Praca w ramach jednego programu badawczego polega na rozszerzaniu i modyfikacjach pasa ochronnego i formułowaniu różnych hipotez. Jakie uzupełnienia i modyfikacje są dopuszczalne przez dobrą metodologię naukową, a jakie należy wykluczyć jako nienaukowe? Odpowiedź Lakatosa na to pytanie jest prosta: dopuszczalny jest każdy krok, o ile nie jest on ad hoc w sensie omówionym w punkcie drugim rozdziału piątego. Modyfikacje lub uzupełnienia w pasie ochronnym programu badawczego muszą być niezależnie sprawdzalne. Uczeni i grupy uczonych mogą rozwijać pas ochronny w dowolny sposób przy założeniu, że ich postępowanie umożliwia przeprowadzenie nowych testów, a więc daje sposobność dokonywania nowych odkryć. Rozważmy omawiany już wcześniej kilkakrotnie przebieg rozwoju teorii