chalmers0105

VII. Teorie jako struktury:

Programy badawcze

1. TEORIE JAKO STRUKTURALNE CAŁOŚCI

Przedstawiony w poprzednim rozdziale szkic rewolucji koper-nikańskiej nasuwa silne przypuszczenie, że zarówno indukcjonistycz-na jak i falsyfikacjonistyczna teoria nauki jest zbyt wąska. Obie, skupiając się na związkach między teoriami i pojedynczymi zdaniami obserwacyjnymi lub ich zbiorami, nie biorą pod uwagę złożoności wielkich teorii naukowych. Ani twierdzenie naiwnego indukcjoniz-mu, że teorie są wyprowadzane w indukcyjny sposób z obserwacji, ani falsyfikacjonistyczny schemat hipotez i obaleń, nie są w stanie zaproponować adekwatnego opisu genezy i rozwoju znanych z historii, skomplikowanych teorii naukowych. Bardziej adekwatny opis ujmuje teorie jako swego rodzaju strukturalne całości.

Powody, dla których jest rzeczą konieczną rozpatrywać teorie jako strukturalne całości, wywodzą się z badań nad historią nauki. Analizy historyczne ujawniają, że ewolucja i postęp najpoważniejszych dyscyplin naukowych ma charakter strukturalny, który wymyka się teoriom zarówno indukcjonistycznym jak i falsyfikacjonistycz-nym. Rozwój teorii kopernikańskiej jest tego dobrym przykładem. W rozdziale tym spotkamy inne przykłady. Argumenty historyczne nie są jedynymi, na których opiera się przekonanie, że teorie są określonymi strukturami. Ogólny argument filozoficzny, świadczący na rzecz tej tezy, wiąże się z zależnością obserwacji od teorii. W rozdziale trzecim podkreślałem, że zdania obserwacyjne muszą być sformułowane w języku pewnej teorii. W rezultacie zdania i pojęcia w nich występujące są precyzyjne i obdarzone znaczeniem w takim stopniu, w jakim ścisła i obdarzona znaczeniem jest teoria dostar-