chalmers0119

VIII. Teorie jako struktury

Paradygmaty Kuhna

1. UWAGI WSTĘPNE

Bardzo wiele uwagi w ostatnich latach skupiła na sobie inna koncepcja, według której teorie również należy uważać za określonego rodzaju struktury. Mam na myśli koncepcję Thomasa S. Kuhna, której pierwsza wersja ukazała się w książce The Structure of Scientific Revolutions w 1962 roku.¹ Kuhn rozpoczął swoją karierę naukową jako fizyk, a potem zwrócił się ku historii nauki. Uczyniwszy to stwierdził, że rozpadowi ulegają jego przekonania co do istoty nauki. Uświadomił sobie, że tradycyjne ujęcia nauki, czy to indukcjonistyczne, czy falsyfikacjonistyczne, nie wytrzymują porównania z danymi historycznymi. Teoria nauki Kuhna była więc próbą rozwinięcia koncepcji pozostającej w bliższym związku z historią nauki niż poprzednie. Główną cechą jego teorii jest podkreślanie rewolucyjnego charakteru postępu naukowego, w którym następuje porzucanie jednej struktury teoretycznej i zastępowanie jej inną, nie dającą się pogodzić z poprzednią. Teoria Kuhna charakteryzuje się także tym, że wielką rolę odgrywają w niej socjologiczne cechy wspólnot naukowych.

Stanowiska Lakatosa i Kuhna są pod pewnymi względami zbieżne zwłaszcza w tym, że obaj pragną, aby ich filozoficzne koncepcje przetrwały próbę krytyki opartej na danych z historii nauki. Koncepcja Kuhna wyprzedza metodologię naukowych programów badawczych Lakatosa i można chyba powiedzieć, że Lakatos wykorzystał niektóre wyniki Kuhna do własnych celów. W niniejszej książce

¹ T. S. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, Chicago 1970.