chalmers0106

108

Teorie jako struktury

czająca języka do ich wyrażania. Na przykład uważam, że Newtonowskie pojęcie masy ma znaczenie bardziej precyzyjne niż pojęcie demokracji. Sądzę, że przyczyną tej względnej precyzji jest fakt, iż pojęcie to odgrywa szczególną, dobrze zdefiniowaną rolę w ściśle sformułowanej, ustrukturyzowanej teorii, mechanice Newtona. W przeciwieństwie do niej, teorie, w których występuje termin „demokracja”, są zawsze niejasne i wieloznaczne. Jeżeli zgodzimy się, że zachodzi ścisły związek pomiędzy precyzją znaczenia jakiegoś terminu lub zdania i rolą odgrywaną przez ten termin lub zdanie w ramach pewnej teorii, to powinniśmy przyjąć również, że należy poszukiwać spójnie ustrukturyzowanych teorii.

Zależność znaczenia pojęć od struktury teorii, w której one występują, oraz zależność ich precyzji od precyzji i stopnia ścisłości teorii wydaje się prawdopodobna w świetle niewielkiej ilości sposobów, w jakie pojęcia mogą uzyskiwać znaczenia. Jednym z takich sposobów jest nadawanie znaczeń pojęciom przy użyciu definicji. Pojęcia można definiować wyłącznie przy użyciu innych pojęć, których znaczenia są dane. Jeżeli znaczenia tych drugich pojęć są znane dzięki definicjom, to — gdy znaczenia pewnych terminów nie są znane w jakiś inny sposób — wyniknie stąd regres w nieskończoność. Słownik jest bezużyteczny, gdy ktoś zna jeszcze bardzo mało słów. Newton nie mógłby zdefiniować masy lub siły w terminach pojęć pre-Newtonowskich. Musiał wykroczyć poza stary system pojęć rozwijając nowy. Inny sposób nadawania znaczeń pojęciom to obserwacja albo definiowanie ostensywne. Główną trudność tego poglądu wspomnieliśmy już w związku z pojęciem „czerwieni” na s. 53. Nie można uzyskać pojęcia „masy” przez samą obserwację, bez względu na to, jak dokładnie oglądalibyśmy zderzające się kule bilardowe, ciężarki na sprężynach, orbitujące planety, itp., podobnie jak nie można nauczyć innych ludzi tego pojęcia poprzez wskazywanie na takie przedmioty i zjawiska. Warto może w tym miejscu zauważyć, że jeżeli ktoś chce nauczyć czegoś psa za pomocą definicji ostensywnych, pies nieodmiennie reaguje wąchając palec wskazujący.

Refleksje historyczne świadczą na rzecz tezy, że pojęcia uzyskują znaczenia przynajmniej w części dzięki roli, jaką odgrywają w danej teorii.