chalmers0124

126

Teorie jako struktury

w przypadku paradygmatu. Jeżeli ktoś chce podać precyzyjną i ścisłą charakterystykę jakiegoś paradygmatu z historii nauki lub nauki obecnej, zawsze okazuje się, że pewien typ działalności wykonywanej w ramach tego paradygmatu gwałci podaną charakterystykę. Kuhn twierdzi jednak, że ten stan rzeczy nie odbiera sensu pojęciu paradygmatu tak samo jak analogiczna sytuacja z pojęciem „gry” nie uniemożliwia sensownego jego używania. Nawet jeżeli nie istnieje całkowita wyraźna charakterystyka paradygmatu, pojedynczy uczeni uzyskują wiedzę o paradygmacie w procesie swej naukowej edukacji. Rozwiązując typowe problemy, wykonując typowe eksperymenty, a następnie prowadząc własne badania pod kierunkiem uczonego wyćwiczonego w stosowaniu danego paradygmatu, młody uczony zapoznaje się z metodami, technikami i wzorcami tego paradygmatu. Nie potrafi jednak wyczerpująco objaśnić tych metod i uzyskanych umiejętności, tak samo jak mistrz stolarski nie potrafi w pełni opisać tego, co kryje się w jego umiejętnościach. Znaczna część wiedzy reprezentanta nauki normalnej jest wiedzą ukrytą [tacit] w sensie Michaela Polanyfego.¹

Ze względu na sposób, w jaki przedstawiciel nauki normalnej jest ćwiczony, oraz z uwagi na potrzeby, do realizacji których jest on przygotowywany, nie posiada on zazwyczaj świadomości, jaka jest natura paradygmatu, w którym on pracuje, ani nie potrafi jej wyraźnie opisać. Nie wynika stąd jednak, że — jeżeli zajdzie taka potrzeba — nie potrafi on sformułować założeń swego paradygmatu. Potrzeba taka zachodzi wówczas, gdy jego paradygmat jest zagrożony konkurencyjnym. Należy wówczas sformułować prawa ogólne, zasady metafizyczne i metodologiczne danego paradygmatu, aby móc go bronić przed alternatywnymi zasadami i prawami, zawartymi w nowym paradygmacie. W następnym paragrafie omówię poglądy Kuhna dotyczące trudności, na jakie napotyka paradygmat, oraz sposobów jego zastępowania przez paradygmat konkurencyjny.

1

Por. M. Polanyi, Personal Knowledge, Routledge and Kegan Paul, London 1973, oraz Knowing and Being, Routledge and Kegan Paul, London 1969.