chalmers0120

122

Teorie jako struktury

przedstawiłem najpierw koncepcję Lakatosa, ponieważ można ją uznać za kulminację programu Popperowskiego oraz próbę naprawy i bezpośredniej reakcji na ograniczenia falsyfikacjonizmu Popperowskiego. Główne różnice między Kuhnem a Popperem i Lakatosem leżą w nacisku, jaki Kuhn kładzie na czynniki socjologiczne. „Relatywizm” Kuhna będzie przedmiotem omówienia i krytyki w kolejnych rozdziałach. Tutaj ograniczę się do krótkiego omówienia poglądów Kuhna.

Obraz rozwoju nauki wynikający z koncepcji Kuhna można podsumować w następującym schemacie:

pre-nauka — nauka normalna — kryzys — rewolucja — nowa nauka

normalna — nowy kryzys

Niezorganizowana i zróżnicowana działalność poprzedzająca powstanie nauki nabiera ostatecznie struktury i kierunku wówczas, gdy wspólnota naukowa przyjmuje jeden wspólny paradygmat. Paradygmat składa się z ogólnych założeń teoretycznych, praw i technik ich stosowania, przyjmowanych przez członków danej społeczności naukowej. Uczeni pracujący w ramach paradygmatu, czy to będzie mechanika Newtona, optyka falowa czy chemia analityczna, praktykują coś, co Kuhn nazywa nauką normalną. „Normalni” uczeni formułują i rozwijają paradygmat, starając się wyjaśnić zachowanie pewnych aspektów realnego świata, poznawanego dzięki eksperymentom. W trakcie tych czynności nieuchronnie natykają się na trudności i falsyfikacje. Jeżeli trudności te wymykają się spod kontroli, rozwija się kryzys. Kryzys ulega rozwiązaniu, gdy pojawi się całkowicie nowy paradygmat, który przyciąga ku sobie coraz większą ilość uczonych, dopóki problematyczny paradygmat nie zostanie całkowicie porzucony. Zmiana ta jest rewolucją naukową. Nowy paradygmat, pełen nowych obietnic i pozbawiony widocznych nieprzekraczalnych trudności, przejmuje kierownictwo nad normalną działalnością naukową, dopóki on również nie popadnie w poważne trudności i nie dojdzie do nowego kryzysu i nowej rewolucyjnej przemiany.

Przejdźmy teraz do szczegółowego omówienia elementów koncepcji Kuhna.