CIMG3236

222

XBL Gandawa to trzy razy Neapol

i tlOtłłf

parowce i kolej żelazną). Wedle tradycji krążącej w XVII wieku w Anglii, karety wprowadził tam w roku 1564 Holender, waheim Boonen, woźnica królowej Elżbiety L Zdumiewali się ludzieG podobno — konie), a przyszłość miała przynieść potwierdzenie ich najgorszych obaw. Wóz — twierdził jego zwolennik, angielski zawodowy poeta-satyryk John Taylor — jest machiną otwartą i przezroczystą której uczciwość każdy może stwierdzić; natomiast kareta to hipokrytka, której firanki kryją zepsucie. Rozpowszechniając się, zostawiła bez pracy wielu służących, dotąd bowiem pozycję człowieka “poznać można było pó liczbie idącej wokół niego Świty. Dziesięciu] dwudzieś^ tu czy nawet stu dworzan zastępują dwa-trzyKOfireTpaź, pieszy sługa idący przodem, pisarz.-lokaj rplwnipzy. Moryson przedstawia sprawę spokojniej i z punktu widzenia gentlemana (choć młodszego syna): J_J w dzisiejszych czasach (książka wyszła w 16171 pycha tak dalece wzrosła, że mało jest gentlemanów o jakimś znaczeniu (myślę o starszych braciach), którzy nie mają karet, tak, że ulice Londynu są nimi niemal zatłoczone'. Karety to przedmiot pychy i wygoda, ale także oszczędność, ponieważ dwa czy^trzy Konie w zaprzęjjuciągną powóz z czterema czy pięcioma pasażerami, a iluż trzeba by wierzchowców i koni jucznych? Zastosowanie karet promieniuje, choć powoli, z Londynu i poczyna już sięgać Szkocji.

Dla wielu kareta pozostawała równie pożądanym^ co godnym potępienia przejawem zbytku i zepsucia. Czy diabeł"sprowadził tytoń w karecie, czy karetę w dymie tytoniowym? — żartował John Taylor, ale niejeden pury tanin mógł to wziąć poważnie.

„Kareta jest wspólna, taka też jest wszetecznica; kareta jest kosztowna, wszetecznica tak samo (...I*.

W sposób charakterystyczny dla owych czasów z karetą kojarzono kilka występków przeciw moraJności. Wiemy już od Taylora, że był to luksus, który odbierał chleb warstwie służebnej; zanim się jednak karety rozpowszechniły, uważano — może nie bez uzasadnienia — że prowadzą do zniewieścienia i odbierają mężom rycerskie cnoty.

Równolegle z czynnikiem wygody działała rywalizacja w zakresie prestiżu i ledwie karety zaczęły się rozpowszechniać, wiadomo już było, że jeden taki pojazd nierówny innemu. Obok ozdób decydowała liczba koni. Gdy w roku 1619 książę Buckingham zaprząc kazał do swojej karety sześć koni, hrabia Northumberland aż osiem i .jechał przez miasto Londyn do Barh ku podziwowi pospólstwa'. Zamiłowanie do konnej jazdy jako rozrywki uzupełniono także upodobaniem w powożeniu. W Anglii lubił powozić Karol I, ale i Cromwellowi w roku 1654 zdarzyło się spaść nieszczęśliwie z kozła.

I ^to wsiewanie**

_r0IB O karetach

Otaymnych tajemnicach karet więcej pisano w następnym stuleciu.

krążyła anegdota (z roku 1717) o Mr. D.xome (opatrzona ttahu epoki morałem). Otóż zakończywszy wizytę u pani de Polignac, „dnem dal się odwieźć jej karetą. Znalazłszy się tedy z uroczą młodą damą u* na sam. ów gentleman (do rozrywek chętny) nie zaniedbał wsunąć ręlo tn. gdzie niejedna kobieta by go nie wpuściła. Gdy pozwalał tak sobie pewien czu. a ona znosiła to z wielką cierpliwością, rzekła mu wreszcie, że skoro on powalał sobie na tyle, to i ona nie zaniecha pewnej swobody, po czym ujęła jegpbioó,a stwierdziwszy, że nie jest doraźnie zdolna do działania, uderzyła go bardzo boleśnie. Próbował się tłumaczyć, mówiąc, że ciężko i długo służył na rdosnych wojnach i jeśli da mu choć dzień wytchnienia, zachowa się jak pęjtetyzna. Ona nie uznała jednak tych tłumaczeń i kazała wynosić się tkarety, radząc, by nigdy nie atakował ładnej młodej damy, jeśli wystrzelał już był swą amunicję. Mamy więc ten morał.

Takie i podobne dyskusje czy namiętności towarzyszyły karecie, która jednak zdobywała popularność wśród najbogatszych grup wszystkich społeczeństw europejskich, „O czymże Polska myśli we dnie, i w nocy? Zęby sześć zaprzęgano konf dokarocy* - pisze Wacław Potoda-ł-oto^kazuje się, że w XVfr stuleciu pojazd ten stał się także ^_nyąmoniości miasta, a ściślej miarą obecności ludzi bogatym Świadectw tego jest niemal tyle, ile opisów podróży.

y 9 utego 1640 wjeżdżał do Paryża orszak posła Rzeczypospolitej

Krzysztofa Gosiewskiego, ruszyło mu naprzeciw cztery tysiące karet, .co

w aryzu nie dziw, gdy częstokroć dla srogiej ludzi obfitości trafia się to Cu, ze na jedną przejażdżkę bez żadnych ordynaryjnych aktów 1000 karet pospołu czasem się zjeżdża L.V. Nastąpiło zamieszanie, .każdy się bowiem ubiegał do przodkowania. W konf uzyi wywróciło się kilka karet, między którymi była też poselska, ale nie dla ubiegania, ale dla pijanych woźniców, którzy przyczyną byli, że kareta poselska lubo 10 OOO złotych Z końmi też szorem (uprzężą) kosztowała, nie trzymała na wjeździe miejsca swego, ale pozad wszystkich karet do pałacu poselskiego przyszła*.

jest to przypadek wyjątkowy, gdy czytamy o tysiącach karet i z pewnością można podejrzewać przesadę, te wielkie liczby bowiem nie mogły być oparte na obserwacji.

-litdsn

Barcelonie w

pogodny wieczór odbywa się na wałach od strony

Martin Zeiller, autor popularnego opisu Hiszpanii. (1637) jest typowy ji_ .woich czasów w tym. Ze łączy doświadczenia własne z wiedzą „eronietą _z literatury dawnej i nowszej. Każdy, kto się liczy _w Hiszpanii albo konno, albo karocą, leżdzi -1