CIMG4126

Tabela 14. Wirusowe zakażenia n kobiet ciężarnych, szczególnie istotne dla patologu płodu i noworodków*

Winu zakażający	Zakażenie u kobiety ciężarnej	Zagrożenie dla organizmu płodu i noworodka
Togatiridae
różyczka	Na ogół przebieg bezobjawowy, czasami łagodny	Obumarcie płodu, przewlekle zakażenie, wady wrodzone
Herpesriridae
cytomegalia	Na ogół przebieg bezobjawowy, czasami reakcje gorączkowe	Wady wrodzone
Herpes simpjex	Zakażenie doustne, oddechowe.	Poronienie, poród przedwczesny.
typów 1 i 2	seksualne	zakażenie rozsiane o złej prognozie
VariceOa-zosler	Przebieg na ogół cięższy	Rozwój Varicella u noworodków, zróżnicowane uszkodzenia
Picorna riridae
wirusy ECHO	Przebieg łagodny, podobny do różyczki, aseptyczne meningilis	Ciężkie rozsiane zakażenie ze złą prognozą (nekroza wątroby)
wirusowe zapalenie wątroby A	Przebieg na ogół ciężki	Poród przedwczesny, uszkodzenie wątroby
Hepadnanridae
wirusowe zapalenie wątroby B	Przebieg cięższy	Poród przedwczesny, obumarcie płodu, uszkodzenie wątroby
Inne
grypa (A)	Zwiększona śmiertelność w okresie ciężkich epidemii	Zwiększona** śmiertelność płodów
odra	Brak istotniejszego wpływu ciąży na przebieg kliniczny	Zwiększona śmiertelność płodów
HIV	Zwiększone ryzyko poronienia	Mała masa urodzeni owa, zwiększona zachorowalność noworodków

* Uwaga: częściowo wg: J.S. Ozford i Bo. Oberg, 198S. ** Obserwacje epidemiologiczne.

znaczenie teratogennego działania określonych wirusów właśnie one są przedmiotem dużego zainteresowania.

Zakażenia płodowe mogą wystąpić zarówno w następstwie objawowych zakażeń u matki, jak również w następstwie zakażeń bezobjawowych. Mogą być następstwem zakażenia od chorego, a więc z objawami chorobowymi, jak również w następstwie kontaktu z osobnikiem zakażonym bezobjawowo. Jednak zakażenie kobiety ciężarnej, nawet objawowe, nie oznacza, że musi dojść do zakażenia płodowego. Ponadto kontakt, nawet długotrwały, kobiety ciężarnej z chorym nie oznacza zagrożenia ani dla niej, ani dla płodu, jeżeli nabyła ona odporność w następstwie zakażenia (objawowego lub bezobjawowego) w przeszłości lub w następstwie szczepienia (p. rozdz. o szczepionkach i różyczce). Należy te fakty szczególnie podkreślić, ponieważ wskazują na konieczność oparcia się nie tylko na danych typu epidemiologicznego, lecz przede wszystkim na przeprowadzeniu wirusologicznego badania diagnostycznego (testy serologiczne; p. rozdz. poświęcone diagnostyce, różyczce, Herpes simplex i cyto-megalii). Takie badanie w większości przypadków pozwala na jednoznaczne

ustalenie, czy istnieje zagrożenie dla płodu, a to jest warunek podstawowy dla podjęcia wszelkich dalszych decyzji lekarskich. Całość postępowania powinna obejmować informacje epidemiologiczne (zwiększony stopień zagrożenia w okresie epidemii), wywiad kliniczny, dotyczący kontaktu kobiety ciężarnej z chorym osobnikiem i okresu ciąży jako istotnego elementu wrażliwości płodu na zakażenie wirusowe, wreszcie najistotniejsze - wirusologiczne badanie serologiczne, które powinno dać odpowiedź na dwa podstawowe pytania: 1) czy kobieta ciężarna jest odporna na zakażenie i 2) czy zakażenie u niej nastąpiło w okresie ciąży. Wykonanie takiego badania na odporność przed zamierzoną ciążą zaleca się jako badania przedmałżeńskie (rekomendacja do szczepienia ochronnego).

Zakażenia płodowe wirusem różyczki są klasycznym i szczególnie wymownym przykładem zakażenia u kobiety ciężarnej, w którym tak ważne jest wykonanie wirusologicznego badania diagnostycznego. Ilustruje to ryc. 23, z której wynika, że większość kobiet (ok. 90%) w wieku rozrodczym jest odporna na skutek przebytych w przeszłości zakażeń objawowych i bezobja-wowych (populacja nie objęta szczepieniami ochronnymi). Tylko u części zakażonych kobiet rozwija się zakażenie płodowe i jedynie badanie serologiczne może z największym prawdopodobieństwem wykazać, czy rzeczywiście istnieje zagrożenie zakażenia płodowego.

Ryc. 23. Zakażenia wirusem różyczki u kobiet w ciąży, które kontaktowały się z chorymi (w latach 1977-1984). tJV-pierwotne zakażenia potwierdzone za pomocą badań serologicznych (5,1%); 1, II - różyczka objawowa (2£%); 111, IV - różyczka bez objawowa (2,9%); 1,111 - w 1 próbce surowicy obecność przeciwciał wykrywalnych testem hamowania hemaglutynacji i obecność przeciwciał w klasie IgM (odpowiednio 1,1% i 1,7%); U i IV - brak przeciwciał w I próbce surowicy (odpowiednio 1,1% i 1,2%); V - brak serokonwersji dla wirusa różyczki po kontakcie ciężarnej z chorym (5%); VI -odporne na zakażenie (89,9%). W II próbce surowicy 4-krotny wzrost miana przeciwciał.

Pod tym względem są również istotne już wieloletnie, przeprowadzone na różnych terenach na świecie (w tym w Polsce), badania nad częstością zakażeń u dzieci i młodzieży i wytworzoną w ich następstwie odpornością populacyjną. Te właśnie zakażenia przebyte w wieku dziecięcym są przyczyną tego, że większość kobiet w wieku rozrodczym była odporna na zakażenie w okresie ciąży jeszcze przed wprowadzeniem szczepień.

Dla krajów europejskich oraz wielu innych krajów o podobnej strukturze społecznej, zdrowotnej, ekologicznej stwierdzano występowanie przeciwciał przeciwko wirusowi różyczki w wieku rozrodczym od 80 do 90%. Oznacza to, że w krajach tych 10-20% kobiet było nadal wrażliwych na zakaż e-

117