DSC00307 (16)

XXXIV POKZJA DYDAKTYCZNA

tyczą głównie potraw, ziół, puszczania krwi i kąpieli, choć Zalecany bywa również spokojny tryb życia. Dwukrotna zmiana w zapisie kolejności miesięcy może być pomyłką kopisty, ale może także wynikać z różnorodności nazw używanych w średniowiecznej polszczyźnie (np. styczeń niekiedy nazywany bywał lutym, a nazwa „czyrwień" mogła się odnosić zarówno do czerwca, jak i do sierpnia).

Wierszowany katalog królów polskich |Auctor Polono-rum regni Boleslaus dictus Chabri|. Utwór zamyka cykl pięciu wierszowanych katalogów, wyliczających papieży, cesarzy rzymskich, frankijskich, niemieckich oraz właśnie królów polskich. Cała ta seria na początku XVI w. zanotowana została w rękopisie należącym do klasztoru bernardynów w Lublinie. Środowisko bernardyńskie, w którym utwory powstały, sąsiadujący z tymi tekstami w manuskrypcie Wiersz o spustoszeniu Sambora, a także podobieństwo formalne i stylistyczno-frazeo-logiczne do innych utworów Gielniowczyka, były dla Wiesława Wydry podstawą do wysunięcia przypuszczenia o autorstwie Władysława z Gielniowa². Jednakże w późniejszej pracy badacz wycofał się z tej hipotezy, uznając ją za „mało prawdopodobną”³. Teksty te zostały napisane zapewne dla potrzeb dydaktyki w szkole przyklasztornej, a ich budowa abecedama,

²    W. W y d r a, Z pogranicza poezji, historii i mnemotechniki. Wierszowane katalogi papieży, cesarzy i królów polskich w Kodeksie Ku-ropatnickiego [w:] Pogranicza i konteksty literatury polskiego średniowiecza, red. T. Michałowska, Wrocław 1989, s. 200-201; tenże, Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992, s. 91-93.

³    W. Wydra, Wierszowane katalogi papieży, cesarzy i królów polskich z Kodeksu Kuropatnickiego [w:] Yetustatis amon et studio. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Kazimierzowi Limanowi, red. 1. Lewandowski, A. Wójcik, Poznań 1995, s. 50-51.

rytm i rymy ułatwiały zapamiętanie zawartej w nich syntezy dziejów powszechnych.

Wiersz Auctor Polonorum regni Boleslaus dictus Chabri j&M jest ułożonym abecedariuszowo (litery A—M) chronologicz-nym wykazem koronowanych władców Polski, od Bolesława Chrobrego do Aleksandra Jagiellończyka. Powstał zapewne « w pierwszych latach XVI w. (przed 1508 r.). Składający się z 24 wersów utwór został napisany 16-zgłoskowcami rymującymi się wewnętrznie po ósmej sylabie, na sposób leoninów, przy czym dwa wersy tworzą semantyczną całość, poświęconą zwykle jednemu władcy. Informacje o osobach panujących są schematyczne, najczęściej uwzględniają genealogię i jakieś szczególnie znaczące wydarzenie z ich życia.

Władysław z Gielniowa — Wierszowany poradnik wymierzania kary |Annis doceni peniteat presbiterj. Również utworem mnemotechnicznym, tym razem przeznaczonym dla spowiedników, jest napisany przez Władysława abecedariusz, wyliczający grzechy i odpowiadające im kary kościelne, jakie mają nakładać spowiednicy. Poradnik liczy 144 wersy, tak więc alfabet w ich układzie powtórzony został czterokrotnie (ostatni raz do litery I). Wiersz w rękopisie nosi tytuł Taxcite penitencie metrice („Wymierzane kary pokutne, wierszem”), a powstał zapewne w ostatnich dziesięcioleciach XV w. Także i ten utwór ułożony został 16-zgłoskowcem przypominającym leoniny.

Od XIII w. spowiedź uważano za jedno z głównych zadań duszpasterstwa, ale już od VI—VII w. powstawały podręczniki, tzw. libr i poenitentiales, ułatwiające kapłanom rozeznanie w różnych rodzajach grzechów i wyznaczenie stosownej do nich pokuty. Zachowało się wiele „ksiąg pokutnych” i sam Władysław powołuje się w swoim utworze na kilku teologów, których dzieła posłużyły mu do konkretnych ustaleń. Wymienia zatem