DSC00443 (9)

J. Kochanowskiego). Natomiast stosunkowo pism przed Dworzaninem zajmowało się specjały | i wyłącznie kobietą (Historia o Gryzelli, Kochano^ skiego Zuzanna 1564), o której mowa w trzeci księdze; wizerunek idealnego doradcy królewsku I go, tuk bliskiego naszemu Dworzaninowi, dopi_e^ i pod koniec wieku nakreśli za Ceriolem J. Gfej i w Radzie pańskiej. Nie brakło również p^, r. 1566, kiedy Górnicki wydał swe spolszczej CastigIione’a, różnych odmian „zwierciadeł": wspomniana juz TCallimachowego pióra biograf I Grzegorza z Sanoka, któraJe_ąt, niejako „zwiercin i łem" prawdziwego humanisty. Bardzo znamieM jest Ekonomia ^aWoGospodarstwo wydana prj | Seklucjana w r. 1546, rodzaj speculum życia nj żeńskiego i rodzinnego. W jego ramach nakreśy autor (S. S.) zgodną z polską tradycją obyczajowy sylwetę idealnej żony, matki i „czeladnej pan* którą zatwierdziłby również Rej, a nąwet Jan y| chanowski, autor Dziewosłęba i Wzoru pań nJ nych. Do tej też miary należało przykroić „dwoił panią*', jeśli nie miała zbyt odstrychnąć się od pij skich pojęć.

Tam zaś, gdzie Dworzanin zahacza o politw (Księga IV), mógł za nim podążać polski czytelń po gruncie dobrze już przeoranym przez poka* poczet wszelakich traktatów i dialogów¹.

* ^Słowem, znaczna część wątków Dworzanina doszła juz do głosu 'w poprzedzającym go piśmiennictwie i przygotowała mu nieco teren./Ale mimo to było to przygotowanie niewystarczające; ustępy o „dwornej pani‘\ w oryginale trąciły zbytnio obco-• ścią, nadto dworską" była teoria miłości w księdze trzeciej lub platoński dyskurs o piękności w ostatniej. Nie podobna było wszystko to żywcem tłumaczyć. Najwalniej^zym niebezpieczeństwem za-grażającym poczytności przekładu było to. że/ za-a równo opinia ogółu, jak i dotychczasowa literatura na temat życia dworskiego stawiała -je w świetle bardzo niekorzystnym i nieprzychylnym/ W mowie żywej i piśmie atakowano wciąż i od dawna dworskie wymysły, próżniactwo i zepsucie. Z początków XV w. pochodzi satyryczny poemat anonima. De curiae mi ser i a ², w 1533 r. pisze Ślązak Mymerus wiersz polski o wadach życia dworskiego. Obraz tego życia w alegorycznej formie znajduje się | w przełożonej z czeskiego opowieści pt. Historia | o szczęściu z r. 1522. I ten utwór rzuca ujemne światło na dworzański żywot. Modrzewski pisał z goryczą, że

obyczaje dworskie sie ku próżności, marności a ku har-dości nachyliły,... na wszelaki zbytek srodze wiele pieniędzy wychodzi, zazdrości wszędzie pełno, jeden pod

5

1

>' polskich pism wymienić należy zwłaszcza Rozmowę Polaka z Litwinem z 1564 i pisma Orzechowskiego.

2

Tekst wydał R. Gansiniec w »Pam. Literackim« z 1927 (Polonolatina, VII).

Bibl. Nar. Ser. I, Nr 109 (Górnicki: Dworzanin polski)