DSC00640 (7)

760

LITURGIA GODZIN

A, Baumstark (zra. 1948) wyróżnia dwa typy oficjów, zwane przez niego cursus (Liturgie comparte, Chv 1939, 118): cursus katedralny i monastyczny, natomiast J. Mateos (The Origins of the Dnine Office, „Worship” 41 [1967] 477-485) odróżnia cursus: katedralny, monastyczny egipski i monastyczny miejski.

I. Cursus katedralny

Nie można o nim mówić przed IV w. Okres pokoju za Konstantyna sprzyjał rozwojowi i strukturyzacji LG. Euzebiusz, bp Cezarei (Komentarz do Ps 64) wspomina o porannej i wieczornej modlitwie, o stosowaniu Ps 62 w modlitwie porannej, a 140 - w wieczornej. WIV i V w. świadectwa są liczniejsze, potwierdzają słowa Euzebiusza (Grzegorz z Nyssy; Jan Chryzostom, Homilia do Ps I40_: Konstytucje Apostolskie, II, 59; VII, 47-48; VIII, 34-39; Egeria, Pielgrzymka, 24). Laudes i Nieszpory posiadały niewielką liczbę psalmów oraz kantyków, dołączano modlitwy wstawiennicze, niekiedy tekst biblijny, homilie, hymn. Psalmy wy-konywal solista i zgromadzenie (forma responsoryjna). Na Zachodzie źródła od IV do VIII w., zwłaszcza w Galii, Hiszpanii, synody w Agde, Tours, Barcelonie, Toledo, wspominają o poszerzeniu tych modlitw. W niedziele włączano Kantyk trzech młodzieńców, użycie kadzidła; z Nieszporami łączono —»lucemarium.

Zgodnie z opisem Egerii LG w Jerozolimie wyglądała następująco: Jutrznia: psalmy poranne i kantyki (w tym Ps 62), Gloria in excelsis Deo, modlitwy wstawiennicze, błogosławieństwo i rozesłanie; Nieszpory: zapalenie światła, wieczorna psalmodia (w tym Ps 140), modlitwy wstawiennicze, hymny i antyfony, modlitwy wstawiennicze, błogosławieństwo (zgromadzeni podchodzili pojedynczo do biskupa, który błogosławił, nakładając na nich ręce), rozesłanie. Modlitwa poranna była dziękczynieniem za nowy dzień i za zbawienie w Jezusie Chrystusie. Było to chrześcijańskie otwarcie się na dzień, oddanie go Bogu. Nieszpory zaś były chrześcijańskim sposobem zamknięcia dnia poprzez dziękczynienie za łaskę dnia, opiekę podczas niego, przeprosiny za przewinienia. Podstawowym symbolem obu oficjów było światło - znak zmartwychwstania Chrystusa, zwycięstwa światłości nad ciemnościami (Pielgrzymka, 24). Elementem strukturalnym było zapalenie lampy (lucemarium) i dziękczynienie za światło, podkreślające motyw Chrystusa jako nieprzemijającego Światła - Dzień bez zachodu w królestwie Bożym, Ps 141 (lub inny), okadzanie - modlitwa ofiary, wyznanie grzechów, przebaczenie; modlitwy wstawiennicze - powszechne kapłaństwo wierzących.

Cursus katedralny charakteryzował się pewną stabilnością oraz treściami bardziej selektywnymi, tendencją do chrystologizacji, względnością czasu modlitw oraz stosowaniem symboli pozasłownych: kadzidło, ciemności i światło. Dużą rolę odgrywała estetyka oficjum katedralnego (procesje, zapalanie światła).

2. Cursus monastyczny egipski - modlitwa ascetów i monastyrów

Paralelnie do cursus katedralnego rozwijał się typ monastyczny, który opierał się na innych założeniach niż ten pierwszy. Wyrastał ze zgromadzenia się wspólnoty, operował też inną symboliką pór dnia (lucemarium - światło, zmartwychwstanie Chrystusa). Szczególnie rozwijał się w Egipcie, Tebaidzie, Palestynie, Mezopotamii, Syrii, Kapadocji. W Egipcie wykształciły się dwie ważne tradycje monastyczne.

Pierwsza z nich to tradycja wielkich centrów, jak Nitra. Kelta, Scctis lub Wielka Pustynia Zachodnia na zachód od delty Nilu. Zwłaszcza ten ostatni ośrodek, położony 65 km na pn.-zach. od Kairu, łączy się z działalnością Jana Kasjana (ok. 360-430), który żył w monastyrze w Scetis (380-399). W dziele De instilutis