DSC00638 (6)

758

LITURGIA GODZIN

II. Fundament i początki LG

LG znajduje uzasadnienie w biblynym opisie stworzenia, w dokonanym przez Boga podziale czasu na dni; odpowiedź człowieka na działanie Boga powinna odbywać się w regularnych odstępach czasu.

Z punktu widzenia teologicznego początki LG tkwią w celebracji Wigilii Paschalnej, historycznie natomiast sięgnąć trzeba do judaizmu. Modlitwa w judaizmie odbywała się w Świątyni, w synagodze i w domu rodzinnym. Codzienna ofiara poranna i wieczorna była w niektóre dni „uzupełniana” ofiarami dodatkowymi. Ofiary w jakimś sensie „podwajano” przez „ofiarę warg”. Ofiara wieczorna wielbiła Boga za wyprowadzenie z Egiptu, poranna - za przymierze na górze Synaj. Gdy chodzi o lit. świątynną, to trzecia modlitwa związana była z zamykaniem bram Świątyni wieczorem, chociaż jest ona mniej udokumentowana niż ofiara poranna i wieczorna.

Modlitwa w porze porannej i wieczornej, podkreślana w judaizmie, jest charakterystyczna dla wszystkich tradycji. Te pory są naturalnymi godzinami modlitw, związanymi z rytmem ludzkiego życia.

Współczesne badania nie potwierdzają w pełni posługiwania się psalmami w nabożeństwach synagogalnych (A. Arens, Die Psalmen im Gottesdienst der Allen Bundes, Tr 1961; J. Maier, Zur Verwendung der Psalmen in der synagogalen Liturgie, w: H. Becker, R. Kaczyński [Hrsg.], Liturgie und Dichtung, 1, St. Ottilien 1983, 55-86; C. Thoma, Psalmenfrommigkeit im rabbinischen Judentum, tamże, 91-105; A. G. Martimort i in., L’histoire de VOffice et son interprśtation, Semin 24 [1972J). Psalmy nie stanowiły także oficjalnej części lit. domowej. Ich znaczenie przekroczyło jednak ramy oficjalnych rytów; były one przedmiotem indywidualnej medytacji i źródłem zaangażowania religijnego.

Pod względem formalnym liturgia w synagodze miała charakter bardziej demokratyczny (demokratische Informalitat; J. Petuchowski, Zur Geschichte der judisćhe Liturgie, w: H. Henrix [Hrsg.], Judische Liturgie - Geschichte - Struktur - Wesen, B 1979,17), realizowana była w dwóch typach: uwielbienie Boga i prośby (wieczór), w modlitwie porannej dodawano proklamację słowa Bożego (lektura Tory), a w dalszym rozwoju Proroków i katechezę.

WII w. przed Chr. w kręgach hellenistycznych potwierdzone jest wykonywanie psalmów (Septuaginta) (stanowisko J. Schapera, Der Psalter in Judentum und Christentum, Fr 1998).

Rytmowi świątynnemu i synagogalnemu (szczególnie po zburzeniu Świątyni) odpowiadał rytm lit domowej, która była pierwszym miejscem liturgii, „sanktuarium”, „małą świątynią”. Wyrażenia te nie są poetycką przesadą. Rodzinny stół był małym ołtarzem, rodzice - celebransami, posiłki - rytami świętymi (por. symbolikę pokarmów). Posiłek poprzedzany był dwoma berakoth: bardzo krótkim, zwanym Birkat ha mosi - błogosławienie Tego, który wyprowadza chleb z ziemi, oraz dłuższym - Birkat ha mazon - błogosławienie za cały posiłek. Należy uwzględnić recytowanie Szema Israel (Słuchaj, Izraelu) rano i wieczorem. Z Dn 6, 11 dowiadujemy się o trzeciej porze modlitwy. Potwierdzenie tego zwyczaju znajduje się w Jdt 9, 1; 12, 5-6; 13, 3. Można też widzieć pewną aluzję w Ps 54 (53), 17-18.

Jest sprawą wręcz oczywistą pewien wpływ modlitwy w Świątyni, synagodze (Szema, Tefillah) i w domach rodzinnych na kształtowanie się modlitwy chrześcijań*