DSC00642 (7)

762

LITURGIA GODZIN

dopodobnie najstarszą regułą jest słynny Ordo monasterii, pierwotna reguła monastyczna napisana w nienagannej łacinie. Wiąże się ją z Alpiuszem z Tagasty (pn. Afryka - ok. 395). Jej znaczenie polega też na tym, iż w pewnym sensie została wcielona w inne reguły: Augustyna, Cezarego z Arles oraz św. Benedykta. Oficjum monastyczne w Galii zna kolekty psalmiczne, antyfony, psalmy zwane directaneus albo directaneus brevis vel paruulus (tak nazywano psalmy wykonywane bez antyfony przez wszystkich zebranych). Cezary z Arles, bp Galii, napisał Statua sanctarum virginum (Reguła dla świętych dziewic) oraz Reguła monachorum opartą na regule klasztoru w Lerynie. Obie stanowią źródło poznania cursus monastycznego (zob. Taft, 101-111). Reguła Cezarego wspomina po raz pierwszy o posługiwaniu się hymnami we wszystkich Godzinach, zna capitellum (capitella) kończące każdą Godzinę. Tercja w zwykłe dni rozpoczyna się i kończy potrójnym Kyrie, eleison. Mnisi praktykują Kompletę z Ps 90 in directum_y a także z capitella consuetudinaria. Istnieje też wzmianka o dodatkowych Godzinach, tzw. Duodecima, praktykowane są nokturny i wigilie. Nokturny zawierają czytania Pisma św. Dziwi brak wzmianki o milczeniu po psalmach, skoro synod w Agde (506) przypomina o modlitwie i kolekcie po psalmach. Synodalne zalecenie dotyczy cursus katedralnego. Wzmianki u Cezarego i Aurelia na o cursus katedralnym (Jutrznia, Nieszpory - lucernarium) noszą wyraźne ślady wzajemnego oddziaływania.

Źródłem poznania monastycznego oficjum w Irlandii jest Reguła monachorum św. Kolumbana (543-615). W rozdz. 7: De cursu pisze on, że obejmuje ono trzy Godziny w ciągu dnia i trzy w ciągu nocy. Nocne Godziny zawierają 12 psalmów podzielonych na tzw. chorae, tj. jednostki zawierające 3 psalmy i rozpoczynające się antyfoną. W innym piśmie, Reguła coenobitorum (rozdz. 9), autor wspomina o modlitwie w ciszy po zakończeniu psalmu lub trzykrotnym odmówieniu: „Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu, Panie, pośpiesz ku ratunkowi memu” (Ps 70 [69], 2).

Izydor z Sewilli w rozdz. 24 Reguła monachorum (590-600) opisał życie mnichów. Była to reguła dla klasztoru w Betica (Andaluzja), która jest bardzo ważnym dokumentem dotyczącym oficjum monastycznego w Hiszpanii. Źródło poznania oficjum w Hiszpanii stanowi również inne dzieło Izydora, De ecclesiasticis officiis, dedykowane bratu Fulgencjuszowi. Ważnym dokumentem z ery wizygockiej jest reguła Fruktuoza z Bragi (ok. 665). Psalmy oficjum iberyjskiego kończą się doksologią Gloria Patri.

Cursus monastyczny w Italii obrazują najpełniej: Reguła Pauli et Stephani (VI w.), Reguła Magistri, a przede wszystkim Reguła św. Benedykta. Ta ostatnia ma cechy syntetyzujące i wprowadza równowagę różnych tradycji, bierze też pod uwagę doświadczenia Wschodu. Centrum cursus Benedykta jest psalmodia, jednak ta mądra i roztropna duszpastersko reguła uwzględnia hymny, redukuje wigilie, zatrzymując podział całego psałterza tylko na jeden tydzień. Czytania skrypturys-tyczne przesuwa po sześciu psalmach (nie jak dotychczas na zakończenie psalmodii nokturnu). Benedykt po raz pierwszy na Zachodzie stosuje podział długich psalmów, idąc w tym za Janem Kasjanem. Pozostawia także Opatowi możliwość innego dobrania psalmów z zachowaniem jednak obowiązku odmówienia wszystkich psalmów w ciągu tygodnia. Benedykt wprowadził zmiany w cursus katedralnym rzymskim, który był starszy niż cursus benedyktyński. Ukształtowane przez opala z Nureji oficjum przyjęło się w II tysiącleciu w Kościele zachodnim _Ł