DSC00821

FILOZOFIA STAROŻYTNA

Wstęp

Powszechnie przyjmuje się, że filozofia europejska narodziła się w VI w. p.n.e. za sprawą starożytnych Greków. Pierwszymi ośrodkami, w których rozwijało się myślenie filozoficzne, były zamorskie kolonie greckie rozrzucone w basenie Morza Śródziemnego. To tutaj, w miejscach oddalonych od macierzystej Grecji, gdzie podstawowym zajęciem mieszkańców stał się handel, doszło do zetknięcia się ze sobą wielu odmiennych kultur. Koloniści przejmowali wiedzę i różnego rodzaju umiejętności od sąsiednich ludów.

Termin „filozofia" pochodzi z języka greckiego i tłumaczymy go jako „miłośnik mądrości" (gr. philos - miłośnik, sophia - mądrość). Tę pierwotną grecką mądrość możemy tutaj rozumieć zarówno jako zainteresowanie światem, próbę pozyskiwania wiedzy o świecie i zachodzących w nim zjawiskach, ale także jako dążenie do tego, aby nabytą w ten sposób wiedzę wykorzystywać w praktycznych zastosowaniach. Toteż u swego zarania filozofia była nauką. Zanim starożytni Grecy zajęli się filozofią, zdołali wcześniej wypracować cały system swoistych wierzeń religijnych. Ten stosunek do świata początkowo miał charakter przede wszystkim emocjonalny; był to zarazem lęk i zachwyt w obliczu niepojętych sił natury. Z czasem owe siły i różnorakie zjawiska przyrody ulegały personifikacji. W ten sposób pojawili się greccy bogowie. A zaraz potem mity, czyli opowieści (gr. mythos - słowo, mowa, opowieść) o narodzinach pierwszych bogów, a później całego licznego ich panteonu. Mity były opowieściami

0    charakterze poznawczym, miały objaśniać tajemnice świata i życia ludzkiego. Podobne zadania postawiła przed sobą filozofia, od momentu, kiedy się tylko pojawiła.

Jaka zatem zachodzi różnica między mitami a filozofią? Po pierwsze, filozofia to stosunek zdecydowanie racjonalny. Po drugie, mity posługują się fikcją literacką, a filozofia dąży do ustalania faktów, czyli tego, co jest, co istnieje w rzeczywistości. Wydaje się, że filozofia mogła w dużej mierze wyrastać z mitów, w ten sposób, że podejmowała zawarte w nich intuicje, a następnie poddawała je racjonalizacji.

Filozofię starożytną dzieli się na kilka okresów. Jako pierwszy wyróżnia się okres przedsokratejski trwający od VI do V wieku p.n.e. Myśliciele tego okresu koncentrowali się przede wszystkim na zagadnieniach kosmologicznych. Drugi okres, najczęściej nazywany klasycznym, przypada na stulecia V i IV p.n.e.; działali wtedy Sokrates

1    jego następcy, spośród wielu dwaj najważniejsi: Platon i Arystoteles. Od III w. p.n.e. datuje się okres hellenistyczny, który trwał do I w. p.n.e. W ciągu tych kilku stuleci doszło do wyodrębnienia się szkół filozoficznych, w których na pierwszy plan wysunęły się zagadnienia etyczne. Okres końcowy przypadający na stulecia od I p.n.e. do V n.e. to okres teofilozoficzny. Za symboliczną datę kończącą okres filozofii starożytnej można uznać rok 529 n.e., kiedy cesarz Justynian zlikwidował działającą w Atenach Akademię Platońską.

Parmenides, Szkoła Ateńsk Rafael Santi - fragment.