DSC00851

301

FORMVLA NOSTALGII1

Te słowa dorosłego sobowtóra Wicia z Kroniki wy-[ podków miłosnych zawierają istotę emocjonalnego [ związku człowieka z Jasem. Bo Jas w krajobrazie Doliny jest najważniejszy. Związany wspólnotą śmiertelnego losu z człowiekiem, jak on wznosi się ku niebu wykraczając ponad ziemską kondycję. Stanowi najbliższe otoczenie człowieka i dlatego w nim umiejscowione jest pierwsze zetknięcie z tajemnicą śmierci: to tutaj podgląda Polek wieszającego się samobójcę. Odtąd wszystkie wydarzenia późniejszych powieści rozgrywające się w lesie sankcjonowane są majestatem spaw ostatecznych. Jest on symbolem życia autentycznego, nie spłyconego miałkością codzienności; taki wymiar mają przeżywane tu doświadczenia —^ miłość, walka, śmierć. Toteż „wyjście z lasu” bohaterów Konwickiego w krajobraz lat dojrzałych równa się rezygnacji z owego „tonu podniosłego, głębokiego, idącego w niebo”. W Senniku las nad Sołą, gęsty i powikłany, jak ludzkie wnętrze, po raz ostatni ratuje bohatera, przywraca go żywym; brak lasu w wielkomiejskim pejzażu Wniebowstąpienia i Nic albo nic jest tylko dopełnieniem nijakości toczącego się tu życia.

Przepływająca przez dzieciństwo Dziury w niebie rzeka pojawia się również po raz pierwszy w swej symbolicznej funkcji. Odmiennie niż las zyskujący w twórczości Konwickiego nacechowanie bardzo zindywidualizowane, woda występuje w roli typowej dla mitycznej waloryzacji rzeczywistości. W wartościowaniu religijnym „symbolika wód implikuje zarówno śmierć, jak narodziny” •. Poprzez niweczenie dotych-

¹ EHade, Sacrum, mit, historia. Warszawa 1074 « 134