DSC00857

. ,4

-ł-y .    *7*

arystokracja (rządy elity intelektualnej i moralnej) w oligarchię (rządy małej, powiązanej ze sobą grupy społecznej), politeja (rządy władz zwierzchnich obieranych na pewien czas) w demokrację (rządy ludu). Arystoteles nie wyróżnia w sposób szczególny żadnego ustroju, z teoretycznego punktu widzenia najwłaściwsza byłaby monarchia, lecz względy praktyczne przemawiały raczej za politeją, która wspierała się na stanie średnim i zapewniała najsprawiedliwszy rozdział dóbr. Wyjaśnić należy jeszcze negatywną ocenę demokracji. Otóż filozof miał na myśli zwyrodniałą formę tego ustroju, noszącą nazwę ochlokracji, kiedy to władzę sprawuje podatny na demagogię tłum.

Zagadnienia estetyczne - mimesis i katharsis

Arystoteles jako pierwszy dokonał wydzielenia osobnej dziedziny wiedzy zajmującej    _{strona z} ^pirusow^ ręką

się twórczością poetycką i jej rodzajami, nazywanej poetyką. Potraktował ją jako z dziełem Arystoletelesa, n I część filozofii praktycznej. Sztuka interesowała go w mniejszym stopniu ze względu na swoje estetyczne oddziaływanie, w większym zaś jako działalność kształtująca u odbiorcy określone postawy moralne; dzięki niej dusza ludzka doskonaliła się i rozwijała odpowiednie cnoty. Przyjmując takie kryterium definiował pojęcie piękna:

„Pięknym jest to, co godne wyboru lub to, co będąc dobrym, jest przyjemne przez to, że jest dobre".

Podstawowym terminem w Arystotelesowskiej teorii sztuki (przejętym od Platona,

ale w przeciwieństwie do niego wysuniętym na pierwszy plan) było naśladowanie

(mimesis). Każda z dziedzin sztuki za pomocą sobie właściwych środków (w przypadku

I poezji - mowa, rytm i melodia) coś naśladuje, odbiorca sztuki doznając przyjemności

I    rozpoznaje, że określone dzieło w jakiś sposób odtwarza rzeczywistość. Działanie

I    artysty nie polegało jednak tylko na biernym kopiowaniu, mógł on przedstawić

I rzeczywistość na sposób przetworzony jako piękniejszą lub brzydszą od istniejącej,

I mógł też ukazywać to, co prawdopodobne. Źródłem przyjemnych estetycznych doznań

I staje się również piękno oddane w sztuce przez harmonię, ład i proporcję. Gdy dochodzi ii

1 do utożsamienia się odbiorcy z ukazaną w mimetyczny sposób rzeczywistością, dzieło 9

1 sztuki zaczyna nań oddziaływać emocjonalnie, dokonuje w nim oczyszczenia uczuć.

Owo katharsis można rozumieć zarówno jako rodzaj wewnętrznego rozluźnienia emocjonalnego, czy nawet jako uwolnienie się od negatywnych uczuć, jak też jako moralną, duchową przemianę.

Arystoteles dokonał podziału sztuki poetyckiej na gatunki. Najwyżej cenił tragedię,

która jego zdaniem silniej oddziałuje na emocje odbiorcy niż epicki gatunek epopei.

i    Nieco mniej uwagi poświęcił komedii, dytyrambowi oraz twórczości wykonywanej

ii    przy akompaniamencie instrumentów muzycznych: fletu i cytry. Ponadto z Poetyki |1 Arystotelesa przez późniejszych jego komentatorów wywiedziona została zasada trzech li jedności: akcji, czasu i miejsca.