filozofia15

arystokracja (rządy elity intelektualnej i moralnej) w oligarchię (rządy małej, powiązanej ze sobą grupy społecznej), politeja (rządy władz zwierzchnich obieranych aa pewien czas) w demokrację (rządy ludu). Arystoteles nie wyróżnia w sposób szczególny żadnego ustroju, z teoretycznego punktu widzenia najwłaściwsza Ifiaby monarchia, lecz względy praktyczne przemawiały raczej za politeją, która wspierała się na stanie średnim i zapewniała najsprawiedliwszy rozdział dóbr. Wyjaśnić należy jeszcze negatywną ocenę demokracji. Otóż filozof miał na myśli wyrodniałą formę tego ustroju, noszącą nazwę ochlokracji, kiedy to władzę ■prawuje podatny na demagogię tłum.

Zagadnienia estetyczne - mimesis i katharsis

Arystoteles jako pierwszy dokonał wydzielenia osobnej dziedziny wiedzy zajmującej sę twórczością poetycką i jej rodzajami, nazywanej poetyką. Potraktował ją jako oęsć filozofii praktycznej. Sztuka interesowała go w mniejszym stopniu ze względu za swoje estetyczne oddziaływanie, w większym zaś jako działalność kształtująca w odbiorcy określone postawy moralne; dzięki niej dusza ludzka doskonaliła się i rozwijała odpowiednie cnoty. Przyjmując takie kryterium definiował pojęcie piękna: JSęknym jest to, co godne wyboru lub to, co będąc dobrym, jest przyjemne przez W. że jest dobre".

Podstawowym terminem w Arystotelesowskiej teorii sztuki (przejętym od Platona, Ac w przeciwieństwie do niego wysuniętym na pierwszy plan) było naśladowanie •■iiKsis). Każda z dziedzin sztuki za pomocą sobie właściwych środków (w przypadku poezji - mowa, rytm i melodia) coś naśladuje, odbiorca sztuki doznając przyjemności ■■poznaje, że określone dzido w jakiś sposób odtwarza rzeczywistość. Działanie jr-.ysty nie polegało jednak tylko na biernym kopiowaniu, mógł on przedstawić ■Kczywistość na sposób przetworzony jako piękniejszą lub brzydszą od istniejącej, mógł też ukazywać to, co prawdopodobne. Źródłem przyjemnych estetycznych doznań Hajc się również piękno oddane w sztuce przez harmonię, ład i proporcję. Gdy dochodzi At utożsamienia się odbiorcy z ukazaną w mimetyczny sposób rzeczywistością, dzido sraki zaczyna nań oddziaływać emocjonalnie, dokonuje w nim oczyszczenia uczuć. Ono katharsis można rozumieć zarówno jako rodzaj wewnętrznego rozluźnienia enogonalnego, czy nawet jako uwolnienie się od negatywnych uczuć, jak też jako moralną, duchową przemianę.

Arystotdes dokonał podziału sztuki poetyckiej na gatunki. Najwyżej cenił tragedię, Hora jego zdaniem silniej oddziałuje na emocje odbiorcy niż epicki gatunek epopd. ■taro mniej uwagi poświęcił komedii, dytyrambowi oraz twórczości wykonywanej przy akompaniamencie instrumentów muzycznych: fletu i cytry. Ponadto z Poetyki Arystotelesa przez późniejszych jego komentatorów wywiedziona została zasada trzech jptanośri: akcji, czasu i miejsca.

f.    v, r.l.

ISlinHEMI

**•fel

jt <* iOr    -łłc j H

Strona z papirusowego rękopisu z dziełem Arystoletelesa, II w. n.e.

77