DSC01292

w Srebrnych orłach, realizuje się w pełni dopiero w Końcu „Zgody Narodów”. Tam jednak widać jeszcze oboczność i przeplatanie się obu ciągów:    chronologicznego porządku zdarzeń

i niechronologicznego opowiadania o nich, w Słowie i ciele oraz pierwszym tomie Twarzy księżyca szala przechyla się wyraźnie na stronę porządku narracji. Chronologiczny, oparty na sygnałach datujących, schemat zdarzeń jest coraz trudniejszy do odkrycia — i coraz mniej ważny, by w Opowieści bizantyńskiej ulec zupełnemu już zdominowaniu przez niechronolo-giczny, podporządkowany jedynie logice wywodu tok narracji. Tylko Beatrycze dziedziczy ten model w postaci ostatecznie już utwierdzonej w Robotnikach wezwanych o jedenastej.

- Ta zasada Jaidowy została przez Parnickiego wywiedziona z_ modelu wypracowanego przez współczesną powieść psychologiczną, to jest przez powieść strumienia świadomości, która rozpraszała drobne informacje o zewnętrznych obrotach losu, dotykających bohatera, wśród szczegółowych rozważań o jego świecie wewnętrznym. Powieść ta zrezygnowała z pokazywania czytelnikowi zdarzeń w kolejności czasowej ich dziania się — na rzecz przywoływania ich do świadomości bohatera w rytmie wyznaczonym przez impuls swobodnego skojarzenia, wspomnienia, które mogło uobecniać dowolny moment przeszłości w „wiecznej teraźniejszo-

ści” pamięci. * Parnicki podejmuje w całej rozciągłości inspiracje psychoanalitycznej koncepcji osobowości, które (wespół z bergsonowską koncepcją czasu, jaźni głębokiej i pamięci) wpłynęły na kształtowanie się powieści strumienia świadomości. Co więcej, freudowska interpretacja nieświadomości i płynące z niej konsekwencje dla koncepcji poznania nabierają z upływem czasu coraz większego znaczenia w powieściach autora Nowej baśni.

Dokonuje on jednak znamiennej modyfikacji, która decyduje o swoistości jego pisarstwa. Porządkiem decydującym o ukształtowaniu powieści strumienia świadomości jest, najogólniej mówiąc, tok życia psychicznego jednej lub kilku postaci, potok ich myśli, doznań, wrażeń, uczuć. Czytelnik poznaje świat wewnętrzny postaci i odciśnięty w nim, subiektywnie odkształcony obraz świata zewnętrznego. [Parnicki skupia uwagę na samym mechanizmie odkształcenia, zainteresowany przebiegiem procesu, w którym psychoanalityk potrafiłby odsłonić ów mechanizm. Pamiętamy dzieje kuracji, której poddano Heliodora. Wielka spowiedź, którą w Srebrnych orłach cesarz Otto odbywa przed Aronem, wykrywa jego nagromadzone w dzie-

| Wśród licznych opracowań dotyczących tej problematyki Jasnością sformułowań oraz przekonywającą argumentacją wyróżnia się rozdział poświęcony Proustowi 1 Virginii Wooll w książce E, Auerbacha Mimesis. Rzeczywistość przedstauHona w literaturze Zachodu, tłum. Z. Zabickl, Warszawa 1968, t. II.

75