DSC01614

Interpretacja wiąże się z wartościowaniem Wartościowanie to ujawnianie wartości:.

-    wartości literatury

-    wartości ujawniane w literaturze

-    literatura jako wartość

Interpretacja wiąże się z krytyką. Czy ocena ma wartość poznawczą ? Zależy to od podejścia - czy wartości (np. piękno, dobro) istnieją realnie czy nie ? W obiektywne istnienie wartości wierzy niniejsza częśćbadaczy (np. Eisenberg).

Czy dyskurs literaturoznawczy ma prawo oceniania / wartościowania ?

Pojawia się także w tekstach tradycyjnych, jest wpisane w ten język (aksjologiczna teoria terminów literackich). Wartościowanie tekstów literackich - należy przyjąć kryteria neutralne (nie wiadomo tylko jakie):

-    Fray - oceny mówią o poglądach epoki, badacza - nie o dziele

-    Hirsch - kryterium instytucjonalne (kryterium autorytetu)

Wartości dzieła literackiego według Kużmy - z punktu widzenia odbiorcy ; zdolność do zaspokajania potrzeb czytelnika:

• zawładnięcie dziełem

-    poddanie się dziełu

-    oczekiwanie propozycji gry

I

Społeczna kontrola wpływa na wartościowanie dzieła (np. dom, szkoła, kościół).

WYKŁAD 6: KATEGORIE ESTETYCZNE \JS2.0k &§\

Kategorie estetyczne odnoszą się nie tylko do literatury, ale do wszelkich przedmiotów estetycznych. Podział kategorii:

-    pochodzące z antyku: piękno, tragizm, komizm, wzniosłość, patos

-    późniejsze: ironia, brzydota, wdzięk Różne epoki preferowały różne kategorie.

1. PIĘKNO    jjMcpcM-?r 2M(j>&

W rozumieniu najszerszym i najdawniejszym pojęcie piękna łączyło się nie tylko ze sprawami estetycznymi, ale i etycznymi (piękno moralne):.kalokagati" - zasada mówiąca o triadzie: piękno, dobro, prawda, traktowanych łącznie. Z czasem pojęcie to ograniczono do płaszczyzny estetycznej - koncepcja najpowszechniejsza, a nawet zawężono do wymiaru wizualnego (piękne jest to, co pięknie wygląda).

JieJkp. Wielka teoria piękna (starożytność) - uznaje się, że piękno polega na proporcji części, właściwym układzie części w całości (malarstwo, architektura, rzeźba, muzyka). Koncepcja zapoczątkowana przez .Pitagorejczyków. Piękno = proporcja (coś, co można ustalić liczbowo). Wynikało to z ici^oadańnadharmonią dźwięków, z czasem ta teoria objęła inne fi dziedziny (zakładali, że istotą natury i kosmosu jest liczba). Sl_t

Inne nazwy: harmonia, zestrój, symetria. Wynika z badań nad harmonią sfer („muzyka sfer’ - doskonała muzyka, w której tkwimy) - uporządkowanie i ład świata.

Krytyka tej teorii - Plotyn (nie kwestionował samej teorii, twierdził jednak, że piękno tkwi nie tylko w proporcjach). Musiałyby być piękne tylko przedmioty złożone, a tak nie jest (np. gwiazdy, światło). Po za tym piękno pochodzi z duszy.

Dualistyczna teoria piękna (średniowieczna teoria sztuki) - pseudo-Dionizy był zdania, że piękno to proporcja i blask. Teza metafizyczna.

Pochodzenie piękna: Heraklit - przyroda jest symfonią - sztuka ją odtwarza; Platon -wrażanie piękna to odbicie idei piękna; Średniowiecze - twórcą piękna jest Bóg.

lolop'.    w. (jofoo⁰¹^ UótO' ishupi^u

OtoęlticfHAA? | \xma H