DSC01772

288    _________12. Równowag* systemu finansów publicznych

tego sektora, w rozpatrywanym okresie rozliczeniowym. Dane ewidencjonowane sąmemoriałowo. czyli w momencie ich powstania (zmiany, ustania lub wygaśnięcia). Oznacza to. że po stronie dochodów ewidencjonowane są wszystkie należności podatkowe i niepodatkowe bez względu na to, czy i kiedy faktycznie zostały wpłacone, a po stronie wydatków’ - wszelkie zobowiązania, a nie tylko rzeczywiście dokonane wypłaty [Wernik 2001, s. 3-8].

Deficyt budżetowy'może być wynikiem następującego układu strumieni finansowych [Ostaszewski 2007, s. 148]:

a)    szybszego wzrostu wydatków' niż dochodów' w danym roku budżetowym, na przykład w wyniku zaspokajania roszczeń socjalnych społeczeństwa.

b)    spadku dochodów przy niezmienionych wydatkach budżetowych w wyniku, na przykład wahań koniunkturalnych’iueefektywnego systemiTsciągania podatków, istnienia szarej strefy w gospodarce,

c)    zwiększenia wydatków budżetowych przy jednoczesnym obniżeniu danin publicznych, na przykład w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego.

Jest on też jedynym sposobem wykorzystania nadwyżek budżetowych osiągniętych w poprzednich latach [Malinowska-Misiąg i Misiąg 2007. s. 44].

W celach analitycznych określa się różnego rodzaju cząstkowe salda budżetowe, z których każde dostarcza innego typu informacji na temat przyczyn odchyleń od stanu równowagi. Według treści ekonomicznej wyróżnia się następujące rodzaje sald:

-    konwencjonalne (rzeczywiste) i pierwotne (kredytowe),

-    nominalne i realne,

-    bieżące i majątkowe (kapitałowe),

-    strukturalne i cykliczne (koniunkturalne).

Saldo konwencjonalne stanowi faktyczną różnicę między dochodami i wydatkami budżetowymi w danym roku budżetowym. Jest to typowo rachunkowe ujęcie salda budżetowego i nie uwzględnia ono wielu czynników' mających wpływ na jego wysokość, na przykład wahań koniunkturalnych.

Saldo pierwotne jest różnicą między dochodami budżetowymi a wydatkami budżetowymi pomniejszonymi o wydatki na obsługę długu publicznego (płatności odsetkowe, dyskonto, prowizje). Jego wysokość daje odpowiedź ha pytanie, jak kształtowałby się wynik budżetowy, gdyby nie istniał dług publiczny i konieczność jego obsługi. Pominięcie płatności odsetkowych, których wysokość zależy między innymi od wysokości rynkowych stóp procentowych, a nie od decyzji władz publicznych, pozwala na lepsze rozpoznanie, jak prowadzona przez rząd polityka budżetowa wpływa na saldo budżetu [Gradoń 2003, s. 48]. Im dodatnie saldo pierwotne jest bliższe wydatków na obsługę długu, w tym większym stopniu SFP jest zdolny do pokrywania tych wydatków z własnych dochodów, a nie w drodze zaciągania kolejnych pożyczek [Poniatowicz 2005, s. 24]. Wystąpienie deficytu pierwotnego sygnalizuje niebezpieczeństwo przekroczenia granicy bezpieczeństwa w zakresie długu publicznego. Natomiast rosnąca nadwyżka pierwotna,