DSC03399 (6)

Eerówno w przedstawieniu wielkich konfliktów życia zbioro-wego, jak i drobnych wydarzeń codzienności śtarał się mówić —;■ lilie -w sądzie pod przysięgą — „prawdę, tylko prawdę i nic wtęcej niż prawdę”. I ta właśnie surowa rzeczowość Reymonta, Japo epicka bezstronność w malowaniu cieni i blasków wiejskie*, po bytowania decyduje, że jest on — słowami Zdzisława Dębickiego mówiąc — „nie dającym się porównać z nikim odtwórcą polskiej rzeczywistości ludowej” *.

g^*Scb*raktery*uj różnicę między kulturą miejską a dawną kulturą wsi przedstawionej przez Reymonta. Kulturowe znacze-^^HBpBQpn w życiu wsi. Wskaż w powieści epizo-dy przedśta-wiejące rolę obrzędu i zwyczaju w pracy rolnika, w jego życiu ' codziennym, w zabawie, w uroczystościach kościelnych, gro-HHnbżcb czy rodzinnych. Jak traktuje się postępowanie niezgodne z normami obyczajowymi (przykłady)?

2. Jak przedstawia się w Chłopach związek życia jednostki | życiem gromady? Czy jest to związek czysto mechaniczny? Jakie skutki pociąga za sobą bunt przeciw normom obyczajowym? Czy działa w tym wypadku tylko strach przed konfliktem z otoczeniem? Porównaj dzieje Kmicica i Antka.

1 Obyczaj, interes gromady a moralność (stanowisko wobec osobników nieproduktywnych i wobec „odmieńców”, walka z dworem i z kolonistami niemieckimi). Jakie stanowisko zajmuje Reymont wobec kultury ludowej? Porównaj scenę wymarszu na las i scenę samosądu nad Jagną (zwróć uwagę na słownictwo, jakim posługuje się autor w obu wypadkach, na obrazowanie, na ton emocjonalny opowiadania).

4. Porównaj stosunek do wsi Reymonta, Prusa i Wyspiańskiego. ¹

Adam Grzymała-Siedlecki poświęca cały czwarty rozdział swojego studium o Reymoncie¹ roli Chłopóio w naszej literaturze podejmującej tematykę wiejską i stwierdza, że utwór ten stanowi punkt dojścia na długiej drodze, wiodącej od pisarzy renesansu aż do Dygasińskiego. Istotnie, nawet dzieła takiej miary jak Placówka czy Cham, Szkice węglem czy Bel-donek lub Margiela i Margielka dają obraz rzeczywistości chłopskiej jednostronny i fragmentaryczny. Dopiero Chłopi sumują . osiągnięcia tego nurtu literackiego, tworzą jego syntezę, a za- -razem artystyczną syntezę życia chłopskiego oraz chłopskiego ' sposobu myślenia i odczuwania. „Nikt przed nim w podobny ] sposób nie traktował tego przedmiotu”² =% podkreśla nowość Chłopów Ignacy Matuszewski.

0    możliwości zrealizowania tej syntezy decyduje epickość ] ujęcia. Epickość zaś to coś więcej niż tylko zespół znamiennych' dla danego dzieła właściwości artystycznych. O jej osiągnięciu rozstrzyga postawa pisarza wobec tematu i materiału. Bez niej zewnętrzny epicki kształt dzieła pozostaje pustą skorupą, dowodem technicznej jedynie sprawności autora, jak to często zdarza się z historycznymi poematami doby pseudoklasycyzmu, znanymi dziś jedynie badaczom okresu.

Na czyrti jednak owafpostawa epicka polega? Decydują o niej trzy czynniki: możliwie najpełniejsza znajomość przedstawia-

1    a. Grzymała-Siedlecki: Ludzie i dzieła, s. 268—276.

2    i. Matuszewski: O twórczości i twórcach, s. 232.

••

1

Z. Dębicki: Władysław St. Reymont — laureat Nof>la, s. 17.