DSC03495 (2)

obrobiony, jak również brak w szydłach uszka, które charakteryzują na ogół igły, są elementami różniącymi od siebie te dwa narzędzia.

Szydła reprezentują najliczniejszą grupę spośród wszystkich rodzajów narzędzi kościanych w kulturze pucharów lejkowatych. Nie robiono ich nigdy z rogu, zapewne z powodu mniejszej twardości tego surowca, zwłaszcza zaś kruchości jego masy gąbczastej, stanowiącej przeważającą część całego rogu.

Wielką liczebność szydeł w inwentarzu kultury pucharów lejkowatych należy przypisać faktowi stosunkowo małej specjalizacji tego narzędzia, co wiąże się zapewne z szerokim jego zastosowaniem wśród ludu kultury pucharów lejkowatych. Mimo słabej specjalizacji tego narzędzia można między 68 egzemplarzami szydeł kościanych, .pochodzących ze stanowisk kultury pucharów lejkowatych z terenu Wyżyny Małopolskiej, zauważyć jednak pewne różnice. Różnice te dotyczą zarówno rodzaju kości, z jakiej szydło wykonano, jak również techniki obróbki surowca kostnego, co ma zresztą ścisły związek z rodzajem kości. Surowiec zaś i technika określają kształt i rozmiar narzędzia dostosowanego do jak najsprawniejszego spełniania funkcji, do której narzędzie jest przeznaczone. Wydaje się, że najogólniej funkcję tę można by zdefiniować jako przekłuwanie. Przyjęcie takiej definicji szydła automatycznie eliminuje tak zwane w literaturze „przekłu-wacze” jako osobny rodzaj narzędzia i pozwala włączyć niewielką zresztą ich liczbę do rodzaju szydeł. Dzięki takiemu postawieniu spra,wy unika się licznych i nieuniknionych wątpliwości, czy dane narzędzie jest tylko przekłuwaczem, czy też również szydłem, to jest, czy spełnia funkcję tylko przekłuwacza jako takiego, czy też przekłuwania, jako pewnego etapu procesu zszywania. Właściwie nie można w ogóle ustalić, kiedy ma się do czynienia z szydłem, a więc udowodnić, że narzędzie to Nużyło nie tylko do przekłuwania, ale także i do prymitywnego przewlekania, a właściwie przepychania nici. Na dobrą sprawę wszystkie szydła, nazwane tak na podstawie podobieństwa do współczesnych narzędzi tego typu, można by nazwać przekłuwaczami, a co do niektórych tak zwanych przekłuwaczy przypuszczać, że nie mogły działać zupełnie tak jak szydła. Wydaje się więc, że postulat dobrej klasyfikacji zostanie spełniony przez wyodrębnienie z rodzaju „szydeł” typu przekłuwaczy.

Z zagadnieniem różnic formalnych, funkcjonalnych, technicznych oraz różnic w rozmiarach szydła wiąże się sprawa materiałów, w których dokonywano przekłuć. Różnice zachodzące we właściwościach technicznych szydeł, w ich kształcie, w surowcu, z jakiego zostały wykonane, jeśli powstały świadomie, a nie przypadkowo, mogły być określone wyłącznie przeznaczeniem do pracy w różnych materiałach, ponieważ ich funkcja nie ulega zmianie. Otóż sprawa świadomego doboru surowca do produkoji określonych typów narzędzi nie budzi żadnej wątpliwości. Wystarczy zwrócić uwagę, że spośród wszystkich kości szkieletu zwierzęcia niektórych nie stosowano wcale do produkcji oraz że pewne kości służyły szczególnie często do wyrobu narzędzi. Tak więc na 68 sztuk szydeł 25, to jest 36,8% ogółu rozpatrywanych w niniejszej pracy, zostało wykonanyoh z płaskich kości żeber zwierzęcych, 13 zaś sztuk, to jest 19,1°/*, z pustych kości ramieniowych kozy lub owcy. A więc z dwóch rodzajów kości wykonano 55,9°/o wszystkich szydeł. Zestawienie to bardzo wyraźnie przemawia za tezą, że wytwórca narzędzi kościanych świadomie dobierał surowiec na przyszłe narzędzia, że znał techniczne właściwości obrabianego surowca i celowo zmierzał do uzyskania określonego pod względem kształtu, rozmiaru i właściwości technicznych narzędzia. Zastosowanie pewnych gatunków kości dawało więc z góry zinar ne przez neolitycznego wytwórcę wyniki.

Jeśli się więc z kolei dokona analizy zabytkowych szydeł kościanych z osad kultury pucharów lejkowatych na Wyży-

303