DSC03516 (5)

Archeologia Polski, t. XV, z. 2

EUGENIUSZ CNOTLIWY

NIEKTÓRE PROBLEMY BADAN

NAD WCZESNOŚREDNIOWIECZNYM ROGOWNICTWEM POLSKIM

We wczesnym średniowieczu w zakresie obróbki rogu i kości, podobnie jak w wielu innych dziedzinach produkcji, spotykamy się z dwoistym charakterem wytwórczości: z tak zwanym przemysłem domowym wyrabiającym najrozmaitsze przedmioty na użytek własny i z rzemiosłem produkującym na zbyt. Stwierdza to liczne grono badaczy podejmujących problematykę wczesnopolskiej produkcji rogowniczej^{1 2}. Jednym z pierwszych zagadnień, przed którym staje badacz jakiejkolwiek gałęzi wytwórczości, jest zdefiniowanie rzemiosła i przemysłu domowego, a dalej wypracowanie kryteriów pozwalających na podstawie materiałów archeologicznych odróżniać produkcję rzemieślniczą od domowej, rozpoznawać w odkrytych pozostałościach pracownie rzemieślnicze.

Klasyczną już definicję rzemiosła i przemysłu domowego dał W. L Lenin w pracy o rozwoju kapitalizmu w Rosji. „Przemysłem domowym — pisze Lenin — nazywamy przetwarzanie surowców w tym samym gospodarstwie [rodzinie chłopskiej], które je wytwarza. Domowe zajęcia przemysłowe stanowią nieodłączną część składową gospodarki naturalnej...” Natomiast „pierwszą formą przemysłu, która odrywa się od patriarchal-nego rolnictwa, jest rzemiosło, czyli wytwarzanie wyrobów na zamówienie konsumenta. Rzemiosło, stanowiąc nieodłączną część składową życia miejskiego, jest w znacznym stopniu rozpowszechnione również na wsi, gdzie jest uzupełnieniem gospodarstwa chłopskiego”³. A zatem, idąc za

¹ Np. J. Kostrzewski, Kultura prapolska, wyd. 3, Poznań 1962, s. 251; W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, wyd. 3, Warszawa 1965, s. 270—280; L. Leciejewicz, Początki nadmorskich miast na Pomorzu Zachodnim, Wrocław—-Warszawa—Kraków 1962, s. 128 n.; E. Cnotliwy, Stan i problematyka badań nad rogownictwem wczesnośredniowiecznym w Polsce, „Mat. Za-chodniopom.”, t. 10: 1964, s. 203—233.

W. I. Lenin, Rozwój kapitalizmu w Rosji, [w:] Dzieła, t. 3, Warszawa 1953,

s. 333—334.