DSC04207

224    OBIEATIY WVHTI'jr<»WANIA I UTRATYORAFIA

mi, przy czym tworząc® się w nich oifldyi hm przeważnie bardzo dobrz* datowano przez liczne poziomy kulturowe, zawierające* ślady przemy, słów paleolitycznych, kości zwierząt i szczątki roślin. Dzięki wieloletni® systematycznym badaniom przy ścisłej współpracy z geologami, pako. zoologami, paleobotanikami i innymi specjalistami, prehistorycy doszli do poglądów w miarę uporządkowanych na temat rozwoju osadnictwa na tle procesów geologicznych zachodzących w jaskiniach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i stratygrafii ich osadów (W. Chmielewski, 1967, 1969; W. Chmielewski i in., 1967; T. Madeyska-Niklewska, 1969 i in.). Najpełniejszy profil występuje w Jaskini Nietoperzowej i m.in, do niego będzie nawiązywał autor w dalszych rozdziałach.

Stadiał kaszubski (sandomierski)¹⁸. Stadiał kaszubski (sandomierski) jest reprezentowany przez osady lodowcowe, wodnolodowcowe i zastoi-skowe na obszarze zlodowaconym oraz przez osady peryglacjalne, w tym również i less, w obszarze ekstraglacjalnym.

Osady lodowcowe poznano dokładniej, zwłaszcza w ostatnich latach w dolinie Wisły. Ich stratygrafia była tam przedmiotem badań E. Drozdowskiego (1973, 1974a, b, 1975, 1976a, b, 1979), A. Makowskiej' (1973, 1975, 1976b, 1977b), A. Olszewskiego (1974, 1976) i J. E. Mojskiego (1979b—e). Wyniki tych badań prowadzą do wniosku, że począwszy przynajmniej od Chełmna w dół Wisły, na zboczach krawędzi wysoczyzn, ale głównie w profilach wiertniczych, występują co najmniej dwa poziomy glin zwałowych młodszych od interglacjału eemskiego. Dolny z tych poziomów należy do stadiału kaszubskiego; w nomenklaturze R. Galona (1934) jest to druga dolna glina zwałowa, nazywana przez E. Drozdowskiego „trzecim poziomem glacjalnym” i „trzecim poziomem gliny zwałowej” przez A. Olszewskiego. Dwaj ostatni autorzy skłonni są ten trzeci poziom korelować ze stadiałem szczecińskim, a w każdym razie z nasunięciem lądolodu starszym od nasunięcia maksymalnego. O południowym zasięgu tej gliny zwałowej niewiele wiadomo. A. Makowska (1977b) uważa, że sięga ona aż po okolice Torunia i dlatego nazywa ją poziomem toruńskim.

Według A. Makowskiej (1975) poziom toruński na obszarze występowania morskich osadów eemskich jest podścielony gliną zwałową fazy malborka. Glina ta leży na osadach zastoiskowych, które sięgają na południe aż do Torunia. Osady lodowcowe fazy malborka byłyby więc najstarszymi osadami takiej facji zlodowacenia północnopolskiegoi na Niżu Polskim. Glina zwałowa poziomu toruńskiego jest oddzielona od gliny zwałowej fazy malborka przez osady interfazy knibawy (A. Makowska, 1975), opisane w profilu wiertniczym w Knibawie koło Tczewa. Są to piaski jeziorne z warstwą mułków zawierających redeponowane morskie otwornice.

Warunki powstania gliny zwałowej poziomu toruńskiego, jej cechy teksturalne i strukturalne opisano dokładnie na przykładzie dwóch profilów) — Gniew II i Morsk (A. Olszewski, 1974). W profilu Gniew II spąg gliny leży na wysokości około 6 m n.p.m., w Morsku poniżej 24,5 m, w Basenie Grudziądzkim około 10 ml n.p.m. Miąższość jej wynosi kilka metrów i tylko zupełnie lokalnie przekracza 10 m. Dalej ku

¹⁸ Nazwa „sandomierski” jest stosowana dla obszaru ekstraglacjalnego.