DSC04371

20 RudiMl U podstaw barMiud edukacją

Przy czym specyfikę tę można poznać za pomocą wyjaśnień idiograficznych.

Badania nauk społecznych oparte na wyjaśnieniach nomotet ycznych są badaniami ilościowymi. Badania oparte na wyjaśnieniach idiograficznych są badaniami jakościowymi. Oba rodzaje badań można charakteryzować za pomocą kryteriów opisujących poszczególne wyjaśnienia. Wiemy już, że badania ilościowe, których wyniki są rezultatem analiz statystycznych wykonywanych na danych w postaci liczb, służą formułowaniu ogólnych prawidłowości odnoszonych do określonej populacji. Na ich podstawie można z jednej strony formu-łowrać, a z drugiej weryfikować twierdzenia teoretyczne. Im więcej weryfikacji .wytrzyma” dane twierdzenie, tym szerszy zyskuje zakres wyjaśniania. W końcu może zyskać miano prawa naukowego. Badania ilościowe przynoszą nam wiedzę o prawidłowościach regulujących procesy edukacyjne. Z kolei badania jakościowe, których rezultatem są analizy wykonywane na danych w postaci tekstu, służą formułowaniu prawidłowości odnoszonych do jednostkowych miejsc, indywidualnych doświadczeń edukacyjnych poszczegól-l riych osób. Na ich podstawie można formułować teorie ugruntowane (jednostkowe) lub typologie obiektów należących do danej klasy. Teorie jednostkowe charakteryzują się głębokim opisem edukacyjnego doświadczenia oraz wyjaśnieniami subtelnych i niemożliwych do .uchwycenia' przez badania ilościowe zjawisk żyda codziennego. Tworzenie typologii jest zawsze poprzedzone głębokimi i szczegółowymi analizami pewnej klasy obiektów, np. karier edukacyjnych dzieci wiejskich. Wykonane analizy pojedynczych przypadków karier edukacyjnych mogą doprowadzić do wyodrębnienia ich typów, czyli wzorców idealnych. Jednakże bez dogłębnego poznania przebiegu karier

WYJAŚNIENIA N0M0TETYCZNE

l

STRATEGIA BADAŃ ILOŚCIOWYCH

WYJAŚNIENIA IDIOGRAFKZNE

^TRATEG^AMŃJAKO&IOWKI^J

Badania ilościowe:

-    dostarczają danych i wyników w postaci liczb,

-    pozwalają formułować ogólne prawidłowości odnoszone do populacji.

-    pozwalają budować i sprawdzać (weryfikować) twierdzenia teoretyczne (teorie) i prawa naukowe,

-    przynoszą wiedzę o prawidłowościach regulujących procesy edukacyjne w skali makro.

Badania jakościowe:

-    dostarczają danych i wyników w postaci tekstu,

-    pozwalają formułować prawidłowości odnoszone do jednostkowych miejsc i indywidualnych doświadczeń osób badanych,

-    pozwalają budować teorie ugruntowane, czyli zbiory twierdzeń wyjaśniających jednostkowe doświadczenie

I zjawiska występujące w badanym terenie. Teorie te są ugruntowane w danych, co oznacza, że nie można ich wykorzystywać do wyjaśnień wykraczających poza badane miejsce I czas,

-    pozwalają budować typologie obiektów należących do danej klasy, powstające na podstawie dogłębnego

poszczególnych uczniów nie można takich wzorców zbudować.

Widzimy już wyraźnie, że badania ilościowe dostarczają wiedzy, której nie mogą dostarczyć badania jakościowe i vice versa. A to oznacza, że decyzja o przeprowadzeniu jednych bądź drugich badań relatywizuje się do celów, jakie przyjmują badacze. Jeśli celem Ani było zweryfikowanie teorii, musiała wykonać badania ilościowe, bo w taki tylko sposób mogła kontrolować sytuację badawczą i uzyskać pewność, że sytuacja ta odtwarza fakty opisane w twierdzeniu. 1 tylko w taki sposób mogła uogólnić swoje wyniki na populację uczniów liceów. Jeśli natomiast celem jej kolegi było zbudowanie teorii ugruntowanej jednej szkoły, musiał wykonać badania jakościowe, bo tylko w taki sposób mógł dotrzeć do osobistej, indywidualnej wiedzy uczniów i nauczycieli oraz tylko w taki sposób mógł poznać konteksty przestrzegania i nieprzestrzegania praw uczniowskich. Gdyby jednak Ania po spotkaniu z kolegą chciała poznać wewnątrzgrupowe mechanizmy wytwarzania norm społecznych w klasie szkolnej, dowiedzieć się, jak poprzez interakcje dochodzi do przestrzegania lub nieprzestrzegania ustalonych reguł, powinna zmienić swoje podejście, zrezygnować z precyzyjnych, zaplanowanych pomiarów oraz z teorii Lewina i przeprowadzić badania jakościowe. Podobnie, gdyby jej kolega chciał dowiedzieć się, jak w innych szkołach wygląda przestrzeganie praw ucznia, powinien zrezygnować z poznawania kontekstu i wylosować do próbki określoną liczbę szkół, dokonując precyzyjnych pomiarów ilościowych. Dochodzimy zatem do wniosku, że - jeśli tego wymaga cel badań - można wykorzystywać obie strategie badań jednocześnie. Po pierwsze, badanie jakościowe może służyć sprawdzeniu wyników badania ilościowego. Załóżmy, że Ania jest osobą bardzo dociekliwą

opisu konkretnych osób badanych.

Każda zatem z wymienionych stratega badań służy inrym celom i pokazuje inny obraz procesów edukacyjnych. Strategia ilościowa - obraz ogólnych prawidłowości, a strategia jakościowa - obraz indywidualnych doświadczeń osób badanych i zjawisk edukacyjnych schodzących w konkretnym miejscu i kontekście.

Sposoby łączenia badań ilościowych i jakościowych:

- badanie jakościowe może stanowić zewnętrzne kryterium trafności badania Dbśdowego,