DSC07020 (3)

fą _%4mfcaąi M ./<w#żr*

lę naukę mogą skutecznie (/*> pm-wszt) wyjaśniać i interpretować oraz (jm (Jrugfe) amkniać twirimą zaccr^rwistość wychowawczą. Jednakże problem upowszechniania w*\tn (eoi^\vzne| i technologicznej z zakresu wychowania rodzinnego i jej zwiW ków wciąż porosnąć kwestią Otwwtą.

U\di/c się, Ze przedstawione powyżej tendencje będą się rozwijać i umacniać Stąd wysiłki pedagogów na rzecz ukonstytuowania pedagogiki rodziny staną się już wkrótce baidztej natąym zadaniem, niż ty lko potrzebą czy' zamysłem.

2. Wychowanie rodzinne - szeroki kontekst refleksji i badań pedagogicznych

Terminologia dotycząca stosunków pedagogicznych w rodzinie, łączących podmioty wychowawcze - wychowujących i wychowywanych - jest różnorodna.

U piśmiennictwie pedagogicznym funkcjonują różne określenia wychowania w obrębie rodziny oraz procesów i zjawisk z nim zw iązanych. Najczęściej pedagodzy operują terminem „wychowanie w rodzinie", ale także, czasem zamiennie, terminami: „wychowanie rodzinne", „wychowanie w kręgu rodzinnym", „wychowanie w domu rodzinnym , „wychowanie domowe". Bliskie tym terminom są określenia: „działalność wychowawcza rodziny", „działalność opiekuńczo-wychowawcza rodziny”, „wychowawcze funkcjonowanie rodziny "„przygotowań ie do życia w rodzinie”, „przysposobienie do życia w rodzinie”, „system wychowawczy w rodzinie”, „rodzinne obcowanie wychowawcze", .proces wychowania w rodzinie”. W odleglejszej perspektywie należy uwzględnić leż takie pojęcia jak: „kształtowanie kultuiy pedagogicznej rodziców", „współpraca wychowawcza rodziny i szkoły”. Osobnego potraktowania wymagają również terminy „socjalizacja rodzinna”, „socjalizacja i wychowanie w rodzinie", „edukacja u rodzinie", „opieka rodzinna”. Nie są to jedyne pojęcia, ważne z punktu widzenia istoty wychowania rodzinnego, stąd w dalszych rozważaniach pojawią się jeszcze inne kwestie.

Podejmując problematykę wychowania rodzinnego, winniśmy to czynić ze świadomością, żr u XX wieku pogłębiły się kontrowersje i nasiliły spory toczone wokół istoty i charakteru wychowania. Dzisiaj nie chodzi już tylko o rozstrzyganie antynomii: „przymus czy swoboda w wychowaniu?” — „ile w nim przymusu, a ile swobody?', „ile urabiania albo wspierania rozwoju?” Nie chodzi też o eksponowanie czy ignorowanie jakiejś pajdo-, pedeuto-, szkoło- albo socjocentrycznej koncepcji.

Chodzi o uświadomienie sobie całej złożoności procesu kształtowania się człowieka jako jednostki łudzkiej oraz miejsca i szeroko rozumianego wychowania w tym procesie Czynimy to ze świadomością, że tycie jako forma istnienia człowieka ma zawsze przede wszystkim wymiar jednostkowy (indywidualny) i osobisty, nawet jeśli tocży się w przestrzeni społecznej - w zbiorowości z innymi czy obok nich. Zbiorowości spo-

lecznc składają się z pojedynczych ludzi, pozostających jednakże we wzajemnych stosunkach. Jednostki ludzkie są istotnymi składnikami i uczestnikami (współuczestnikami) procesów społecznych. Jednym z takich procesów jest wychowanie, które stanowi wytwór wychowujących i wychowywanych. Wychowanie jest determinowane nntropofilozoficznie (u jego podstaw tkwi zawsze jakaś filozofia człowieka), teleolo-gicznie (służy realizacji ideału i celów wychowawczych) i aksjologicznie (jego fundament wyznacza świat wai1ości)oraz prakseologicznie (nadaje mu się wymiar działania sprawnego i skutecznego). Są to podstawowe aspekty analizy każdego procesu wychowania, nie wyłączając wychowania rodzinnego i jego zasadniczej płaszczyzny, jaką jest wychowanie w rodzinie. Ten swoisty antropocentryzm pedagogiczny winien opierać się na zasadzie równowagi i harmonii dwóch dopełniających się procesów, respektujących wewnątrzjednostkowe samokształtowanie i zewnętrzne (środowiskowe) wpływy wychowawcze, tj. autokreacji i socjokreacji.

Powracając do wcześniejszych rozważań w niniejszym podrozdziale, ustalmy, iż chcemy tu zarysować koncepcję szeroko pojętego wychowania rodzinnego - jako przedmiotu refleksji i badań na gruncie pedagogiki rodziny. Wówczas wychowanie rodzinne stanowi szeroki strumień różnorodnych wpływów (wiązkę procesów) -skierowanych na rozwój psychiki i osobowości członków rodziny, występujących w roli wychowywanych, jego wielostronne doskonalenie, kształtowanie poczucia tożsamości osobistej i zmianę postępowania - znajdujących ugruntowanie w obrębie samej rodziny (w stosunkach wychowawczych w rodzinie) i jej wieloaspektowych (społeczno-kulturowych i na tu ralno-przy rod niczych uwarunkowaniach), ale także zaznaczających się poza nią - umożliwiających przede wszystkim członkom rodziny (również innym osobom pozostającym w bliskim kontakcie z rodziną) kształtować się na drodze autokreacji i socjokreacji wraz z enkulturacją i wpływami środowiska przyrodniczego, jako jednostki ludzkie w wymiarze indywidualnym i społecznym.

Przyjmując humanistyczny punkt widzenia na rodzinę i jej funkcjonowanie wychowawcze, zakładamy, że proces wychowania rodzinnego uwzględnia:

•    podmiotowość wychowujących i wychowywanych - rodziców, dzieci i innych członków;

•    tworzenie właściwych środowiskowych (społecznych) warunków dla autokreacji oraz doświadczania siebie i świata, a także wykorzystywanie w tym celu sprzyjających warunków przyrodniczych;

•    osiąganie dobra wspólnego, ale zarazem i dobra osobistego; pierwsze nie eliminuje bądź ogranicza drugiego;

•    oparcie w święcie wartości możliwych do podzielenia przez wszystkich, niezależnie od istniejących różnic, a więc w święcie ogólnoludzkich, ponadczasowych wartości uniwersalnych;