DSC06421

Konkrecie polimetaliczne 133

anicznych w ramach skoordynowanych działań międzynarodowych, ale odznaczał się zasadniczą zmianą koncepcji i metodyki ich prowadzenia. Dotychczasowe badania wykonywane były zasadniczo wzdłuż określonych profilów, podczas gdy badania zapoczątkowane w roku 1963 przez Instytut Oceanograficzny Scripsa miały charakter poligonowy. Pierwsze szczegółowe badania geologiczne na poligonie o powierzchni 230 km², zlokalizowanym w zachodniej części strefy Clarion-Clip-perton (8°30^/ N i 152°45' W), zostały przeprowadzone z pokładu statku „Wahine”. Na podstawie 38 pobranych próbek stwierdzono konkrecje w 15 stacjach. Występowały na głębokościach 4950--5180 m, przy czym najbardziej produktywne okazały się głębokości od 5070 do 5080 m. W pobranych konkrecjach stwierdzono dodatnią korelację Mn z Cu, Ni, Zn i Mo oraz Fe z Co, Se, Pb i Th.

Postęp, jaki nastąpił w zakresie rozpoznania warunków występowania konkrecji, był znaczny. A mimo to ograniczenia technologiczne stawiały przed naukowcami nowe wyzwania. Potwierdziła to pierwsza próba wydobycia konkrecji na skalę przemysłową podjęta na Blake Plateau, na Atlantyku. Amerykańska korporacja Deep Sea Ven-tures, prowadząca w tym rejonie badania geologiczno-poszukiwawcze, rozpoczęła z pokładu statku „Deepsea Miner-F wydobywanie konkrecji z głębokości około 800 m, osiągając wydajność średnio około 60-70 t/godz. Próba ta wykazała nieprzydatność złoża do przemysłowej eksploatacji. Zarówno ten fakt, jak i poniesione wysokie nakłady, rzędu 18 min USD, doprowadziły do zakończenia prac w 1968 r. Uzyskane wyniki miały jednak ważne znaczenie i stanowiły podstawę do kontynuowania badań konkrecji w strefie Clarion-Clipperton, na Pacyfiku.

W 1971 r. rozpoczęła działalność w ramach przedsiębiorstwa Eurocean grupa dziewięciu europejskich krajów złożona z 25 kompanii (Anglii -1, Belgii - 3, Hiszpanii -1, Włoch - 3, Holandii - 4, Norwegii - 1, Francji - 3, Szwecji - 8, Szwajcarii — 1). Praktycznie równocześnie rozwinęła działalność tzw. grupa CLB, w której skład weszły reprezentujące interesy USA (USS); RFN (AMR); Francji (SNEXO); Kanady (INCO); Australii (NO-RANDA) i Japonii (DOMCO). Grupa ta prowadziła w latach 1973-76 doświadczalne głębokowodne wydobycie konkrecji tzw. systemem czerpakowym (Continous Linę Backet) oraz badania nad systemami wydobycia konkrecji. Dzięki nim opracowano wiele nowych rozwiązań technicznych.

W badaniach konkrecji Pacyfiku przełomowe znaczenie miały wyniki uzyskane na początku lat siedemdziesiątych. Były one omawiane szczegółowo w licznych opracowaniach monograficznych [Biezrukow i in.,1976; Strachów, 1974 i 1976; Cronan, 1977; Glasby i in., 1977; Bischoff, Piper, 1979; Frezer, Fisk, 1981; Sorem, Fawkes, 1979; Piper, Cool, Gardner, 1979] i w dziesiątkach publikacji. Oceniając ówczesny stan rozpoznania geologicznego można stwierdzić, że zgromadzone dane geologiczne stanowiły wiarygodną podstawę do prowadzonych studiów i analiz porównawczych o charakterze regionalnym w zakresie rozpoznania zależności rozmieszczenia i warunków występowania konkrecji oraz szacunkowych ocen zawartości metali w konkrecjach.

Począwszy od 1972 r., w ramach Międzynarodowej Dekady Badań Oceanograficznych, zespół badaczy amerykańskich wraz ze specjalistami Francji, Japonii, RFN, Kanady i Australii rozpoczął badania w rejonie Wysp Hawajskich i Clarion-Clipperton. Podstawą do prowadzenia badań była mapa rozmieszczenia konkrecji w północnej części Pacyfiku w skali 1:20 000 000, opracowana przez pracowników Obserwatorium Geologicznego Lamonta [Horn i in., 1972]. Autorzy mapy zwracali uwagę na możliwość występowania nagromadzeń konkrecji w obszarach wychodni skał wulkanicznych podlegających erozji. Istotne znaczenie miały także wyniki badań uzyskane w trakcie dwóch ekspedycji statku „Witiaź” (w 1968 r. i w 1970 r.). Prace i badania prowadzono wzdłuż profilów i na poligonach, 20 x 20 km i 30 x 30 km, rozmieszczonych w różnych pod względem geologiczno-geomorfologicznym obszarach (m.in. w strefie Clarion-Clipperton, Basenie Połu-dniowopacyficznym i Centralnopacyficznym). Rezultatem tych badań było określenie zróżnicowania facjalnego osadów i rozpoznanie zależności występowania nagromadzeń konkrecji w powiązaniu z określonymi typami osadów i rzeźby dna oraz składu mineralno-chemicznego i morfologii konkrecji, a także warunków ich zalegania oraz źródeł materiału w procesach formowania konkrecji [Biezrukow i in., 1976].

Okres regionalnych badań poszukiwawczo-roz-poznawczych kończą badania południowego Pacyfiku przeprowadzone przez USA na statku „El-tenian” (27 ekspedycji), przez Instytut Oceanograficzny Nowej Zelandii na statku „Tangaroa” oraz przez RFN na statku „Valdivia”. Badania ówczesne wykazały, że konkrecje polimetaliczne stanowią unikalny rodzaj surowca mineralnego - typ rudy nie mający odpowiednika w złożach lądowych. Potwierdziły one również sąd, że przemysłowe zagospodarowanie oceanicznych złóż konkrecji charakteryzuje się wyjątkową złożonością procesów wydobycia i przeróbki.