DSC07073 (3)

do rodziny sil wrogich jej spoistości może ona jednak też zareagować odmiennie — wzmocnieniem swej solidarności. Przyjazne otoczenie, które członkom danej rodziny dostarcza okazji do wyrażania swej osobowości i zdobycia uznania w szerszym kręgu, może spowodować rozluźnienie więzi rodzinnych i zwiększenie aktywności społecznej tych członków. Jeżeli rodzina jest dobrze zorganizowana wewnętrznie, to może na to zareagować większym zamknięciem się i zwiększoną satysfakcją jej członków w działalności wewnątrzro-dzinnej.

Rodzina musi przystosować się od wewnątrz do różnorodnych oddziaływań niezliczonych i zmiennych czynników składających się na życie i wpływających na stosunki jednych członków rodziny do drugich. W warunkach korzystnych uczucia miłości, lojalności przeważają i utrzymana jest harmonia rodzinna. W warunkach nadmiernych napięć i konfliktów powstają wzajemne antagonizmy, a nawet nienawiść i wówczas całość rodziny jest zagrożona.

Wj Ackerman (1959) posługuje się porównaniem, według którego rodzina stanowi dla jednostki jak gdyby osłaniającą membranę lub porowatą powłokę, za pośrednictwem której możliwe jest komunikowanie się zamkniętych w jej obrębie członków ze światem zewnętrznym. Rzeczywistość przenika przez pory owej „powłoki”, wpływając na objętych nią członków w zależności od tego, jak umożliwia to jakość pokrywy. Również wpływ wywierany przez członków rodziny na świat zewnętrzny — stwierdza W. Ackerman • (1959, s. 18) — zależy od cech pokrywy. Niekorzystne warunki — czy to wewnątrz „powłoki”, czy to w jej otoczeniu — mogą spowodować jej zniszczenie, a więc i utratę przez członków swojej ochronnej „otoczki”. Gróźne stany zewnętrzne mogą spowodować zmniejszenie się porowatości przykrywy i przez to bardziej ścisłe przytrzymanie członków w jej obrębie. Rodzina w ten sposób ściśnięta i izolowana od otoczenia nie może wykonywać swych funkcji normalnie lub przetrwać przez czas dłuższy. Korzystne warunki zewnętrzne sprawiają, że „pokrywa” owa dopuszcza pewien luz i, co za tym idzie — lepszy kontakt ze światem zewnętrznym.

' . Organizacja rodziny wpływa na formy wzajemnego odnoszenia się do siebie, sposoby zachowania się względem siebie członków rodziny i prowadzi do ich ustalenia się. Role męża, żony, ojcostwo i macierzyństwo oraz rola dziecka realizują się w pełni i ujawniają bogactwo swej treści tylko w rodzime zgodnej, harmonijnie funj^oniyącej.. Należy jednak podkreślić, że o możliwości takiego funkcjonowania — a co za tym idzie, i o szczęściu rodziny — nie przesądza jeszcze samo stworzenie dla niego miejsca, nie wystarczą do niego śdany własnego domu, umożliwia je bowiem dopiero zażyłość, wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek przez czas dłuższy, które pogłębi! ujnoepi więzi emocjonalne w rodzinie, ukształtuje-jej świat uczuć. J

To właśnie przede wszystkim rodzina kształtuje osobowość swych członków w takim kierunku, aby każdy z nich mógł wypełniać funkcje zgodne z wymaganiami swojej roli. Ten proces kształtowania prowadzi do przystosowywania się poszczególnych członków rodziny do swoich w niej ról w pew-

nych okresach życia, a w innych okresach do zmiany dotycheafcisowęj roli na oczekiwaną aktualnie od danego członka nową rolę.

W rodzinie, bardziej niż w jakiejkolwiek innej grupie podstawowej, dokonuje się ciągły, niezmiernie intensywny przepływ najróżnorodniejszych uczuć, o różnym stopniu natężenia. Każdy z tych uczuciowych prądów może w zmienionych warunkach przekształcić się w swoje przeciwieństwo. Tak np. radość może przemienić się w smutek, miłość w nienawiść. W każdej rodzinie istnieje więc pewien wachlarz prądów emocjonalnych i przeciwprądów, które określają właściwą jej, jedyną w swoim rodzaju atmosferę rodzinną. Ta właśnie atmosfera rzutuje w wysokiem stopniu na rozwój osobowości dziecka i kształtowanie się jego społecznych reakcji na otaczający je świat.

W codziennym biegu wydarzeń zachodzących w rodzinie każdy jej członek przeżywa nieraz jakiś zawód czy przykrości mogące zniechęcić do działania, wywoływać niezadowolenie oraz rozwijać poczucie lęku. Nadmiar rozczarowań, przykrości, niechęci, smutku i lęk stanowią przeszkodę-do ukształtowania zdrowej rodziny. Nie oznacza to jednak, żeby doświadczanie w rodzinie pewnych rozczarowań, niespełnienia niektórych pragnień, niezrealizowania pewnych planów czy niemożności zaspokojenia w pełni różnych w swej treści potrzeb nie miało ważnej roli do odegrania w uczuciowym, społecznym i moralnym rozwoju jednostki. Przeżycia takie bowiem nieraz okazują się jedynymi dostatecznie silnymi bodźcami do nowych doświadczeń i osiągnięć.

WZAJEMNE POWIĄZANIA POMIĘDZY CZŁONKAMI RODZINY

To, co do tej pory powiedzieliśmy o rodzinie, stanowić będzie kanwę do dalszych rozważań. Warto rozpocząć je od stwierdzerlia, że w rodzinie istnieją różne systemy wzajemnych powiązań i oddziaływań. Wytwarzają je poszczególni członkowie, z których każdy ma pewien wpływ na kształtowanie poziomu i treści powiązań oraz na rozwój osobowości i zachowanie się pozostałych osób. Rozległość i treść systemów powiązań zależy od liczby osób tworzących krąg rodziny. Jakość ich i intensywność, jak również kierunek wyznaczane są przez wiele czynników, wśród których dużą rolę odgrywają czynniki psychologiczne i społeczne. Wiadomo np., że każdy partner wstępujący w związek małżeński ma ukształtowaną osobowość. Osobowość jednego członka rodziny pozostaje w bliskich związkach z osobowością drugiego. Każdy z małżonków wnosi coś innego do nowej rodziny, coś z obrazu swej dotychczasowej rodziny, tej, z której się wywodzi, oraz tworzy nowe wartości społeczne i moralne, poza tym zaś nieraz coś nowego, a nawet nieraz niepowtarzalnego, unikalnego do organizacji życia w rodzinie. Poprzez założenie własnej rodziny wytwarzają się nowe więzi uczuciowo-społeczne między dwojgiem ludzi i warunki modyfikowania r rAźnłcówania ićH TndywidiiaJności. Wzajemne stosunki, uczuciowe zespolenie małżonków i wyrównąijję. różnic osobowościowych między nimi jest. tjroi, co tworzy psychologiczną identyczność nowej

•• 131