DSC06569 (2)

281

Surowce chemiczne

Ihas, położonego ISO km na SE od południowego przylądka Afryki. U zachodnich wybrzeży Afryki wyróżnia się trzy rejony, a mianowicie: północno--zachodni, środkowy i południowo-zachodni.

Rejon północno-zachodni obejmuje szelf Maroka i Sahary, gdzie występują głównie piaski i muły wapienne o miąższości około 10 m (rys. 12.12). Powstały one z nagromadzenia materiału organicznego. Piaski fosforytonośne występują na zewnętrznym obszarze szelfu między Rabatem i Agidarem oraz w północnej części wybrzeża Sahary, natomiast muły w środkowej części szelfu między El-Dżadida a Sali. u wybrzeży Maroka. Najbardziej wzbogacone ziarnami fosforowymi piaski zawierają do 7,9% P₂O_s. Występują także różnokształtne konkrecje znajdowane w osadach na głębokościach do 150-300 m. Wielkość kon-krecji dochodzi do 6-8 cm. Są to przeważnie konkrecje piaszczysto-glaukonitowe [Baturin, Du-bińczak, 1975]. Osady fosforytowe, na szelfie północno-wschodniej Afryki, wykazują znaczne wahania zawartości P₂0₅ - od 10 do 23%. Na podstawie badań geologicznych i petrograficznych przyjmuje się, że fosforyty występujące obecnie na szelfie zostały wymyte z różnowiekowych skał: gómokredowych (fosforytyzowane wapienie), eo-ceńskich (ziarna fosforytowe, zlepieńce fosforytowe), mioceńskie (glaukonitowe i konglomeratowe fosforytonośne wapienie). Na szelfie Sahary głównym źródłem materiału w osadach współczesnych są odsłaniające się na dnie wapienie środkowego miocenu i dolnego pliocenu, zawierające dość duże ilości fosforanu. Wiek osadów fosforytowych u wybrzeży Sahary, obliczony metodą pota-sowo-argonową, wynosi od 10,6± 0,5 do 14,4± 0,5 min lat [Summerhayes i in., 1972]. Na szelfie północno-zachodniej Afryki powierzchnia występowania osadów fosforytowych, o zawartości poniżej 1% P₂0₅, wynosi około 3300 km². Przyjmując średnio miąższości tych osadów do 5 m, szacunkowe zasoby P₂0₅ wynoszą około 450 min ton. Znając jednak istnienie ogromnych i wysokiej wartości złóż fosforytów na sąsiednim lądzie, wykorzystanie nagromadzeń fosforytowych na szelfie północno-zachodniej Afryki będzie możliwe w bardzo odległej przyszłości [Baturin, 1978; Summerhayes i in., 1972].

W rejonie środkowej Afryki fosforyty występują na szelfie Gwinei, Ghany, Gabonu, Konga i Angoli. Reprezentowane są one głównie przez wapienie i piaskowce fosforytowe, rzadziej zaś przez konkrecje (rys. 12.13). Poszczególne odcinki szelfu są lokalnie silnie zróżnicowane. Na wybrzeżach Gabonu i Konga wśród osadów fosforytowych można wyróżnić wapienne ochry,

Fosforyty: 1 - brekcjowate; 2 - konglomeratowe; 3 - drobnoziarniste. i

Skały fosforytonośne: 4 - wapienie; 5 - wapienie; 6 - dolomity; 7 - aleuryty; 8 - argelity; 9 - piaskowce; 10 - izobata 200 m

Fosforytonośne baseny pobrzeża: 11 - paleogeńskie, 12 - gór-nokredowe

Rys. 12.12. Rozmieszczenie fosforytów i skał fo-sforytonośnych na szelfie północno-zachodniej Afryki

Źródło: Riihle na podstawie Charin, Sołdatow, 1975.

0    lepiszczu wapienno-fosforanowym, zawierające 20-40% ziam fosforu, 5-19% glaukonitu, szare piaskowce z ilastym albo wapiennym lepiszczem, zawierające mniej fosforu lecz więcej kwarcu. Analizy wapieni fosforytowych, piaskowców i zlepieńców wskazują, że zawartości P₂0₅ są niskie

1    wahają się w granicach od 9 do 13%. Wiek osadów fosforytowych na szelfie u wybrzeży Gabonu i Konga ustalony został na podstawie badań stratygraficznych jako neogeński. Wiek tych osadów, określony metodą izotopową, wynosi powyżej 1 min lat [Baturin, Merkułowa, Czałow, 1974].

Na szelfie południowo-zachodniej Afryki fos-faty występują na głębokości od 60 do 300 m. Reprezentowane są one głównie przez piaski, muły i iły okrzemkowe. W składzie tych osadów występuje biogeniczny detryt, składający się ze