DSC08619 (3)

i oo za tym idzie — wyprepa rowy wata interpretowaną rzecz z i historycznego. Zakładała statyczność i niezmienność. Z pola 3|

znikał społeczny obieg dzieła literackiego. Krytyka sentymemaljŁ , ,    ...    . ,,__ . .. , .    .    ...

' •    ^J    doznaie na co dzień w określonej rzeczywistości spoieczno-msto-

łowym jej przedstawicielem był wielekroć krytykowany ppfl Jycznejitzym przeto ma być literatura, aby mogła człowieka uczynić nackiego .1. Szymanowski) wraz z wprowadzeniem pojęcia sidal, Wdziej szczęśliwym, aby mógł doznawać harmonijnego zespolenia z na-

konała pewnego wyłomu, torując drogę indywidualizmowi i sp^Urą, światem, kosmosem, ludzkością? Problem sprowadza się do sto-sawodu krytyka literackiego. Kazimierz Brodziński, rzecznik trunku literatury, przez którą Mochnacki rozumie całokształt piśmienni-historycznej, wiele zawdzięczający lekturom niemieckich filozof<W. twa, do natury. Z literatury wybiera jednak tylko poezję jako najbar-tyków, przyznał dziedzinie przez siebie uprawianej znaczną auto^ ?ziej dla niej reprezentatywną, którą z kolei utożsamia z romantyzmem^ Dzieło literackie lokalizował w określonej społeczności; miało 0^ szczególną rolę poezji uzasadniał już w swojej pierwszej rozpraw^ nić rolę integrującą oraz wpływać na kształtowanie się świadomość ^{za w}y^{wodem F}- Schlegla przedstawionym w Rozmowie o poezji

1800), studium oryginalnym w założeniu, acz nie do pomyślenia bez Wcześniejszych prac J.G. Hamanna i J.G. Herdera, którzy pierwsi

rodowej, etnicznej itp. Krytyk — zdaniem Brodzińskiego — winien zawód traktować jako powinność patriotyczną. Dokonaniom

Myśli o dążeniach polskiej literatury wiele zawdzięcza Mochn_ac?^{a grunde} H wskazywali na irracjonalne podłoże twórczości

........    . i . 1.    . poetyckiej. Gdybyśmy szukali dalszych antenatów, to moglibyśmy je-

zresztą często podkreśla. Jednakże prymat w kształtowaniu ieo_n    . J    _r.,    ^J

7.. . .    ...    .... ^{J 6U}tzcze wymienić G. Vica, a z filozofow starożytnych PlatonąlPoezja —

bowosci jako kr\tvka przyznać należy autorom niemieckim.    .......    .    ? r .

• * ^K - .    .    mniem Schlegla, a za mm Mochnackiego — wyrasta z uczucia meskon-

Jedna z głównych tez niemieckiej filozofii przyrody głosiła je^_{zonościł zb}|_{i2a się do} absolutu, unaoczniając czytelnikowi swoją zmy-naiury i świadomości, tożsamość bytu i myślenia, w sukurs taksową, słowną formą jego obecność i tajemnicę. Istoty poezji nie spo-założeniu przychodziła organiczna wizja natury. Dlatego kiero^ób wszakże uchwycić, można jedynie wyręczyć się paradoksami: skoń-wysiłki w celu wykazania przejścia od natury nieorganicznej do opona forma wyraża nieskończoność, dzieło ludzkie przeto ujawnia pier-nicznej. przejścia, które inspiruje pierwiastek boski — *promienjvias.tek JboskijHoracy mówił, że poeta, ów vates biformis, składa się istota", jak to nazywa Mochnacki.fWydatną pomocą służyły nauki j# dwóch natur, ziemskiej i niebiańskiej lub —tłumacząc to na język współ-rodnicze. szybko rozwijająca się geologia od połowy XVIII stufeesny — historycznej, zmiennej, i ponadczasowej, uniwersalnej. Po-badania zjawisk elektryczności i magnetyzmu, rozwój chemii, naręfzja zatem, jako dzieło jednej osoby, zespala te dwie sfery, przerzuca ny paleobotaniki. Odkrycia naukowe przyczyniały się do powstaw*>^omost między żywymi a umarłymi, bo jej obszar to świat myśli, uczuć coraz to nowych dziedzin wiedzy, do postępującej specjalizacji, co z) tęsknot, Ona ból istnienia, istnienia rażonego od narodzin świadomo-lei zwiastowało niebezpieczeństwo upadku całościowej wizji świf^c‘3 śmierci, czyni mniej dotkliwym. Dla Mickiewicza wieść-pieśń gmin-które dostrzegał już F. Schiller, upatrując w rozwoju umiejętności i fi J^{est ark}3 przymierza między dawnymi a nowymi laty, bo w niej Jud chanizowaniu produkcji osłabienie mocy twórczych człowieka. Wf^{kłada broń swe}8° W^eerza’ ^sW^h Wg * ^swy^{ch uczuć kwiat}y“’ szej kolejności miało to prowadzić do uprzedmiotowienia osoby luf^est P° P^rostu nwłniejszym wyrazem zbiorowej świadomości^

kiej. W tej sytuacji unaoczniała swoją obecność dialektyczna opon

Na kreacyjną rolę poezji zwrócono uwagę stosunkowo późno, bo

dopiero M.K. Sarbiewski pojęcie „ereare“, dotychczas przypisywane

tylko Bogu, odniósł również do czynności poety: „Poezja tak odtwarza

....    ,    .    ,, _    ,    , coś czy naśladuje, że zarazem stwarza to, co naśladuje, i jak gdyby na

zwierciedla się owa dwoistość. Postawa poety sentymentalnego    _{powo)uje do życia nie tak jak inne sztukj> kt6rejedynie na}śladu-

kteryzuje s.ę niezdolnością bezpośredniego przeżywania na skutek .- | _{odtwarzają> a|e nie stwarzają}, _{bo zakładają istnienie} bądź to mate-

wijająccj się cywilizacji, oderwaniem od natury, od której oddala <||_a. _{z któreg0 tworzą}, bądź to tematu, bądź przynajmniej tego, przy

wieka sfera kultury to wszystko, co sam stworzy! własnym ^urT1^pomocy czego naśladują. Jeden tylko poeta ma ten przywilej, że w pew-

i rękami. Poeta ten żyje w stanie zawieszenia między naturą a    sensie, na podobieństwo Boga, słowem swoim lub opowiadaniem

marzeń, myśli, krainą niewątpliwie doskonalszą od tej, jakiej emp*₀ czymś jako o istniejącym, sprawia, o ile to jest w jego mocy, iż to coś

natury i kultur^

W Schillerowskim podziale poezji na naiwną i sentymentalną

20

21