DSC06646

XXXIV OKRES MIĘDZYWOJENNY

-Grudziński, tworzący teksty surowe, oszczędne i precyzyjne stylistycznie, o tematyce czasem brutalnej a nawet „dantejskiej”, tak pisał w r. 1945 we wstępie do Wolności tragicznej:

Wierzyński jako poeta staje na pograniczu życia i legendy o nim. pragnie uchwycić nowy mit polski na chwilę przed jego narodzinami. [...] te dwa wątki: dramatyczny i elegijny, narodowy i osobisty tworzą z Wolności tragicznej książkę dającą nieodparte złudzenie prawdy poetyckiej o życiu Piłsudskiego¹'.

Dalszym etapem w wędrówce w gł^b polskiej przeszłości jest ostatmz wydanych przed wojną iomow wierszy Wierzyńskiego — X7jfhnn r—Następuję^- w nim przekazanie misji przywódczej wielkiej sztuce. Zadanie życia bohatera”Wolności tragicznej-mc TDStałó^pełnióne do końca — „wasz naród nie skruszony przez moje sumienie”. W Kurhanach bohaterami są artyści, ajyjglką pracę przemiany psychiki narodowej wykonują arcydzieła sztuki; Pr/yyrołmtT^autor^^a Szfksp^^W^spiańykregU.^Chopmą^i kiiicalaTtfme" Mickiewicza! !W całym zbiorze dobitme~aTfykulo-wane_są_poglądv o związkacłTprzeszłósci kultury naroduz jego teraźniejszym życiem oraz o konieczności świadomej kontynuacji ciggÓK-saszej--tfadycjk Dobrym komentarzem do Kurhanów są fragmenty odczytu o poezji Leśmiana, jaki wygłosił Wierzyński na jego cześć w Akademii Literatury, do której został wybrany w r. 1938, po śmierci autora Łąki:

Najbardziej radykalny rewolucjonista, który by zniszczył zastaną kulturę, a nową chciał tworzyć w próżni historycznej, postępowałby jak zacofany tłumiciel rozwoju. Nikt dotkliwiej niż my nie doświadczył tego, że rozbite dzieje należą do klęsk najokrutniejszych. Brak XIX wieku w wolności Polski świadczy dobitnie, jakie spustoszenia niesie z sobą wiatr wiejący z pustyni historii¹³.

Kurhany składają się z ośmiu dużych utworów, właściwie poematów, o niezwykle harmonijnej budowie. Ich wielogłoso-

¹²G. Herling-Grudziński, Z perspektywy dziesięciolecia [wstęp do:] K. Wierzyński, Wolność tragiczna, Rzym 1945, s. 6.

¹³ K. Wierzyński, O Bolesławie Leśmianie, Warszawa 1939, s. 10.

wość i wieloznaczność. tajemnicza_wizyjność, rozbudowana muzyczność, bliskie wizyjnej i ..katastroficznej, poezji pisarzy Drugiej Awangardy.

Przed wybuchem drugiej wojny światowej opublikował Wierzyński jeszcze kilka wierszy naznaczonych wyraźnie piętnem zbliżającej się wojny. 27 sierpnia 1939 r. napisał Wstążkę z „Warszawianki", która ukazała się w dniu wybuchu wojny w «Ilustrowanym Kurierze Codziennym» i niemal równocześnie w ostatnim numerze «Wiadomości Literackich» na osobnej wkładce. Brzmiał ten utwór jak przepowiednia a zarazem przesłanie dla tych, co mieli żyć w „czasach pogardy":

Biją polskie zegary kurant po kurancie.

Naprawdę idzie pożar. Na ściany się wedrze Gęstą łuną, co wszystko z tych murów pościera Oprócz krwi zapisanej na waszej katedrze:

Że tym się tylko żyje. za co się umiera.

(w. 55-59)

Patriotyczne wiersze z przełomu sierpnia i września 1939 r. kończą międzywojenny i krajowy okres pisarskiej działalności Kazimierza Wierzyńskiego.

MI. DRUGA WIELKA WOJNA

Poezja okresu drugiej wojny światowej stanowi rozległy i najmniej zbadany blok twórczości Kazimierza Wierzyńskiego. Pięć zbiorów wierszy — o dużej rozmaitości tematów, nastrojów i Form — pisanych w trudnych ókóficżńosciaćłf życiowych podczas wygnańczych" wędrówek w Europie, a potem w obu Amerykach. Wpływ bieżących wydarzeń historycznych oraz oczekiwań odbiorców powodował częstokroć stereotypizację przedstawień, zbytni tradycjonalizm formalny, przerysowania emocjonalne. Mimo wspomnianych braków, w wojennych tomach znajduje się wiele świetnych wierszy.