DSC09907 (2)

100 ŚmfUutek - Opracowanie

0    Szkołę gon. Wtedy po ras pierwszy wytoczono przeciw pisarzowi najcięższą broń: oskarżono go o nieraoralność.

W ty m czasie skomplikowało się też życie prywatne Moliera: ożenił się z młodszy o 21 lat Armand# Bejart, „dzieckiem teatru”, siostry (lub, jak utrzymujy niektórzy biografowie, córky) Magdaleny Bójart, dla której uciekł przed laty z domu

1    z który założył teatr. Małżeństwo to wywołało liczne komentarze, plotki i posłużyło za argument wrogom Moliera. Ataki ze wszystkich stron obudziły drzemiycego w pisarzu lwa: napisał Świętoszka, prowokujyco skierowanego przeciw wszelkim obłudnikom i dwulicowcom mieszającym się w cudze sprawy. Tym razem nie pomogła nawet opieka króla, sztuka została objęta zakazem publicznego wystawiania na okres pięciu lat. Molier wynagrodził sobie zakaz, piszyc Don Juana, a potem Mizantropa, ale na tej komedii skończył się najlepszy okres w jego twórczości. Sterał się w nierównej walce, zmęczył, ale nie zrezygnował z pisania komedii, tyle że teraz przedmiotem jego ataków^- stał się próżny mieszczuch, uczone kobiety, lekarze. Zmarł na scenie w trakcie przedstawienia Chorego z urojenia na skutek krwotoku wywołanego gruźlicą. Z powodu ostrych ataków duchowieństwa pochowano go na cmentarzu dopiero na polecenie króla, w nocy. Przy grobie artysty zebrało się bardzo wiele osób — wielbicieli jego talentu, przyjaciół, współpracowników, wrogów i wreszcie zwykłych gapiów, dla których ta niecodzienna uroczystość była prawdziwą sensacją. Najpiękniejszym epitafium dla komediopisarza są słowa La Fontaine’a: „Plant* i Terencjusz leżę. w tym grobie / Choć pogrzebano w nim tylko Moliera...

KALENDARIUM ŻYCIA I TWÓRCZOŚCI

1622 - rok urodzin Jeana Baptisty Poquelina, zwanego Molierem

1643 - Molier opuścił dom, by związać się na zawsze z teatrem

1646 - bankructwo IUustre Theatre w Paryżu; Molier wyjechał na prowincję

1658    - powrót do Paryża Huytlde premiery:

1659    — Pocieszne wykwintnisie 1662 - Szkoła żon

1664    - pierwsza wersja Świętoszka rozpoczynająca pięcioletnią walkę o wystawienie

sztuki

1665    - Don Juan

1666    - Lekarz mimo woli, Mizantrop 1668— Skąpiec1 Grzegorz Dandin

1669    — druga wersja Świętoszka (znana dzisiaj)

1670    - Mieszczanin szlachcicem 1673 — Uczone białogłowy

1673 — Chory z urojeniu 1673 — śmierć Moliera.

, CZASY, W KTÓRYCH ŻYŁ GENIALNY KOMEDIOPISARZ

ki Życie Moliera przypadło na czas rozkwitu XVII w. Były to czasy przełomowe, w których ścierały się stare i nowe tendencje. Potężną rolę odgrywał Kościół katolicki, który, zagrożony postępem reformacji, zebrał siły, by walczyć o utracone pozycje. Powstawały nowe zakony, wysoką pozycję zdobył zakon jezuitów i różnego typu stowarzyszenia religijne, złożone z ludzi świeckich i duchownych, które walczyły o „rząd dusz” i wtrącały się w życie prywatne, pragnąc je kontrolować.

We Francji Kościół był najpotężniejszy w czasach kardynałów Richeiieu i Maza-rina. W czasach Ludwika XIV, protektora Moliera, walczyły ze sobą o wpływy zakon jezuitów i janseniści* skupieni w Port Royal. Powszechne zainteresowanie religią rodziło zakusy teokratyczne, a także pragnienie wykorzystania wiary dla osobistych, prywatnych celów. Jakże blisko już do tematyki Świętoszka!

Pisząc o czasach, w których żył Molier — przedsiębiorca teatralny, komediopisarz i aktor — nie można nie wspomnieć o stanowisku Kościoła, będącego wówczas 'wyrocznią w sprawach obyczajowych, wobec aktorów. Otóż byli oni uważani za ludzi wykonujących zawód niegodny i z tego powodu ekskomunikowani. Artystów stawiano w jednym rzędzie z „prostytutkami, konkubinami, lichwiarzami i czarownikami Zastanawiano się nawet, czy „represjami” nie objąć również wszystkich w jakikolwiek sposób związanych z teatrem, np. rozlepiaczy afiszy, skrzypków teatralnych. Najostrzej przeciw twórcom teatru występowali członkowie tzw. Towarzystwa Świętego Sakramentu, przeciw którym wymierzony był Świętoszek.

Właśnie sytuacja w XVII-wiecznej Francji zainspirowała pisarza. Molier mógł pozwolić sobie na tak ostre wystąpienie tylko dzięki łaskawej opiece potężnego władcy. Ludwik XIV był wtedy (w latach 1658—1664) człowiekiem młodym, między dwudziestym a dwudziestym szóstym rokiem życia, nienawidził surowych jansenistów, kochał zabawy i blask przepychu. Molier czuł w królu sprzymierzeńca, ponieważ władca też buntował się przeciw moralistom. Molier bawił króla, a król bronił komediopisarza.

Dwór w czasach Ludwika XIV pełnił ważną funkcję. Tu rozgrywały się sprawy wagi państwowej, król decydował o wszystkim. Na dworze nieustannie się również bawiono — teatr, zwłaszcza komedie, były łubianą formą rozrywki. Molier był nieocenionym dostawcą sztuk teatralnych, a ponieważ na dworze łatwo można było dostrzec sygnały zepsucia, ateizmu**, libertynizmu***, komediopisarz — bystry obserwator — dostrzegał i piętnował wszelkie skrajności. W tej sytuacji, wobec wrogości niektórych członków środowiska dworskiego, Molier bardzo potrzebował potężnego opiekuna.

W czasach, kiedy żył Molier, powolnym zmianom ulegały stosunki społeczne. Coraz potężniejszą grupą stawało się mieszczaństwo — warstwa, w której panował prawdziwy kult pieniądza. Z tej sfery pochodził sam Molier i dobrze znał panujące