DSCF0468 (4)

17

HISTORIA I DEFINICJE

i doskonale samolubnej perspektywy, stanowi niezbywalną część rozwoju społecznego.

Podobieństwo pomiędzy koncepcją przyjmowania roli¹ i koncepcją decen-tracji jest wyraźne. Obydwie podkreślają prymarny charakter procesu poznawczego, podczas którego jednostka tłumi własną, naturalną perspektywę egocentryczną i tworzy w wyobraźni obraz takiego świata, jaki jawi się innym. Uważa się, że proces ten w obydwu wypadkach leży u podstaw rozwoju poznawczego oraz umożliwia bardziej efektywne, mniej konfliktowe funkcjonowanie społeczne. Niezwykle ważny fakt równoległego pojawienia się dwu teorii, uzupełniających się i przyznających fundamentalne znaczenie czynnikom poznawczym, zasygnalizował istotne przesunięcie kierunku w dalszych badaniach nad empatią.

Jednym z dowodów tego przesunięcia jest nacisk położony później przez prowadzących badania psychologów rozwojowych na badania przyjmowania ról przez dzieci. W badaniach dotyczących tego tematu dokonuje się zazwyczaj rozróżnienia pomiędzy percepcyjnym przyjmowaniem ról, inaczej umiejętnością wyobrażenia sobie dosłownie wzrokowej perspektywy oglądu świata innej osoby, poznawczym przyjmowaniem ról, to znaczy umiejętnością wyobrażania sobie cudzych myśli i motywów postępowania, oraz afektywnym przyjmowaniem ról - umiejętnością wnioskowania o cudzych stanach emocjonalnych (Eisenberg, 1986). Przy czym w wypadku dwu ostatnich zagadnień poświęca się maksymalnie dużo uwagi podejściu empirycznemu. Należy zauważyć, że afektywne przyjmowanie ról w zaprezentowanym tutaj ujęciu dotyczy jedynie przypadków uświadamiania sobie cudzych stanów emocjonalnych i niekoniecznie obejmuje budzenie jakichkolwiek reakcji afektywnych u obserwatora. W następstwie powstania wymienionych koncepcji opracowana została imponująca ilość technik służących ocenie indywidualnego poziomu możliwości przyjmowania ról, zarówno w dziedzinie poznawczej (np. Chandler, 1973; Flavell, Botkin, Fry, Wright i Jarvis, 1986) jak i afektywnej (np. Chandler & Greenspan, 1972; Feshbach i Roe, 1968; Rothenberg, 1970). Tak jak zostało to przewidziane przez Meada i Piageta, wyniki badań sugerują że umiejętność przyjmowania ról, generalnie rzecz biorąc, rośnie wraz z wiekiem dziecka (Eisenberg i Mussen, 1989).

Innym dowodem na „przesunięcie poznawcze” w badaniach był silny nacisk kładziony, zwłaszcza w latach czterdziestych i pięćdziesiątych, na rolę

1

Przyjmowanie roli - w psychologii wybieranie własnego „miejsca”, sposobu bycia w układzie społecznym lub też spełnienie oczekiwań innych ludzi w tym zakresie. Tu użyto szerszego znaczenia tego terminu, wskazując, że ludzie zwykle naśladują zachowanie innych. (Przyp. red.)